WEBVTT

1
00:00:00.000 --> 00:00:04.170
Bueno, egun on guztioi eta eskerrik asko
gaur hona gerturatu zareten hori eta

2
00:00:04.170 --> 00:00:07.680
bueno baita ere streaming bidez etxetik
edo bulegotik jarraitzen ari zareten

3
00:00:07.680 --> 00:00:08.070
hori ere.

4
00:00:09.820 --> 00:00:13.120
Gaurko gaiarekin hasi aurretik,
barkatuko didazue, baina bueno aipamen

5
00:00:13.120 --> 00:00:14.260
txiki bat egin nahi nuke.

6
00:00:15.520 --> 00:00:20.950
Aste honetan David Beriain eta Roberto
Frailes Burkina Fason hil dituzten

7
00:00:21.011 --> 00:00:25.930
kazetari eta kameraren familia, lagun
eta lankide ohi. Doluminak eta besarkada

8
00:00:25.930 --> 00:00:31.330
bat helarazi nahi dizkizuegu.
Horrelakoetan konturatzen gara zein

9
00:00:31.330 --> 00:00:36.670
egoera zailetan aritzen diren kazetari
eta lau atalak eta argazkilari hauek

10
00:00:36.730 --> 00:00:41.411
munduko hainbat bazterretan giza
eskubideen urraketak azaleratu eta guri

11
00:00:41.470 --> 00:00:46.210
horien berri emanez. Giza eskubideen
defentsan konprometitutako 2 gazte

12
00:00:46.210 --> 00:00:50.560
ziren, eta bueno ba behintzat aipamen
xume hau beraiek beraien omenez.

13
00:00:51.670 --> 00:00:59.080
Eta bueno gaurko gaiari helduz, Intxorta
1937 kultur elkarteak eta Gipuzkoako

14
00:00:59.140 --> 00:01:03.580
Foru Aldundiaren arteko lankidetza
proiektu bat aurkeztu nahi dizuegu.

15
00:01:04.870 --> 00:01:09.550
Gerrako umeak, Gipuzkoako gerrako umeak
identifikatu eta haien memoria

16
00:01:10.270 --> 00:01:14.410
berreskuratu eta ikertzeko ekimen bat
aurkeztu nahi dizuegu, hain zuzen ere.

17
00:01:15.520 --> 00:01:19.660
Horretarako, mendira gaur nirekin.
Intxortan kultur elkarteko 2 kide,

18
00:01:20.980 --> 00:01:25.300
Julia Monge eta Josu Chueca, seguru
asko, denontzako oso ezagunak izango

19
00:01:25.300 --> 00:01:29.320
direnak, ia urte askotako eskarmentua
dutelako gure lurraldean memoria

20
00:01:29.320 --> 00:01:31.630
historikoa koba lanketan, ezta.

21
00:01:33.340 --> 00:01:39.220
Asteburu honetan ikusiko zenuten
Debagoienako hainbat herritan omenaldiak

22
00:01:39.220 --> 00:01:41.650
antolatu direla gerrako umeen omenez.

23
00:01:43.810 --> 00:01:48.130
Aurreko urtean egin behar zen proiektu
bat zen hori, baina Covidak eragindako

24
00:01:48.130 --> 00:01:52.060
urtebetez atzeratu da eta asteburu
honetan egin izan ahal da. Gaur aurkeztu

25
00:01:52.060 --> 00:01:56.650
nahi dizuegun proiektu hau. Debagoienan
dagoeneko egin den lanketa hori horren

26
00:01:56.710 --> 00:02:00.130
luzapen bat da eta Gipuzkoa osora
zabaldu nahi duguna.

27
00:02:03.340 --> 00:02:08.800
Gerra zibiletik ihesi, erbestea ezagutu
zuten gerrako umeak identifikatu eta

28
00:02:08.800 --> 00:02:13.780
haien memoria berreskuratzeko azterlan
bat egiten ari gara. Intxorta kultur

29
00:02:14.081 --> 00:02:17.770
elkarteak burutuko duena eta Gipuzkoako
Foru Aldundiaren finantzaketa eta

30
00:02:17.770 --> 00:02:24.001
laguntza jasoko duena. 2 urteetako
proiektu bat izango da aurten, 2021 eta

31
00:02:24.000 --> 00:02:27.910
osoa gaur aurkezten dugu, baina jada
aurreko urte bukaeratik lanean hasita

32
00:02:27.910 --> 00:02:33.310
daude eta 2022 urte osoa honetan emango
dugu.

33
00:02:34.480 --> 00:02:39.520
Helburua da bukatzen denean, 2 urteko
proiektu horren bukaeran, bizirik dauden

34
00:02:39.611 --> 00:02:43.120
Gipuzkoako gerrako umeak identifikatzen
ditugun guztiei omenaldi bat ere

35
00:02:43.180 --> 00:02:48.700
antolatzea Hemen Foru Aldundiak eta esan
dizudan bezala ba aurreko urte

36
00:02:48.700 --> 00:02:54.940
bukaeratik baina ikerketa aldeetan
hasita daude Intxortako kideak. Gerran

37
00:02:54.940 --> 00:03:00.610
zuzenean parte hartu ez bazuten ere,
gerraren ondorioak helduek beste beraien

38
00:03:00.611 --> 00:03:04.510
gurasoek beste edo gehiago ere bai
sarritan sufritu behar izan dituzten

39
00:03:05.081 --> 00:03:11.560
beldurra, bonbardaketak, senitartekoen
nondik aldentzea eta azkenik gurasoen

40
00:03:11.560 --> 00:03:14.110
babesik gabe erbestera joan beharra.

41
00:03:15.400 --> 00:03:19.420
Haietako asko gainera ez dira sekula edo
ziren sekula Euskal Herrira itzuli ere

42
00:03:19.420 --> 00:03:24.670
egin. Erbestean geratu behar izan ziren.
Gure herriaren eta lurraldearen memoria

43
00:03:24.670 --> 00:03:28.960
historikoa eraiki ere eraikitzerakoan
pieza garrantzitsu badira gerrako umeen

44
00:03:28.960 --> 00:03:34.630
bizipenak ere ikertzea eta jasotzea.
Beraien sufrimendua azalerazi eta

45
00:03:34.690 --> 00:03:36.130
gizarteratu eta aitortzea.

46
00:03:37.720 --> 00:03:43.450
Memoria beharrezko balioa da kultura
benetan demokratikoa eraikitzeko eta

47
00:03:43.450 --> 00:03:47.710
elkarrekin, elkarrekiko errespetuan eta
bizikidetza baketsuan oinarriturik

48
00:03:47.770 --> 00:03:48.520
egongo dena.

49
00:03:49.690 --> 00:03:54.010
Lan honen bitartez Gipuzkoako Gipuzkoa
markatu, Gipuzkoan jaiotako gerrako

50
00:03:54.010 --> 00:03:59.740
umeen zerrenda osatu nahi da, Zerrenda
oso bat izen-abizenekin, ahal den

51
00:03:59.740 --> 00:04:05.290
kasuetan, argazkiekin eta bizi bizi
bizi-historia, bizitza historiak labur

52
00:04:05.290 --> 00:04:10.000
batekin identifikatuz. Bakoitzaren
ibilbidea edo beraien sufrimendua eta

53
00:04:10.000 --> 00:04:15.310
bizipenak jasotzeko. Eta bizirik
daudenei identifikatzen ditugunei bideoz

54
00:04:15.310 --> 00:04:20.620
elkarrizketak grabatu nahi dizkiegu.
Etorkizunera begira ere testigantza hori

55
00:04:20.650 --> 00:04:25.930
jasota geratu dadin kontutan izan behar
dugu eta niretzako hau da proiektu

56
00:04:25.930 --> 00:04:30.640
honetako elementu garrantzitsuenetako
bat. Pertsona bat duten adinarengatik

57
00:04:31.090 --> 00:04:37.181
oso-oso adinekoak dira. Bizirik geratzen
diren eta lehenengo pertsonan gerra

58
00:04:37.180 --> 00:04:42.340
zibilean gertatutakoak kontatzeko gai
diren testigantza bakarrak dira.

59
00:04:42.911 --> 00:04:47.650
Belaunaldi hau joaten denean jada ez da
inor geratuko lehenengo pertsonan gerra

60
00:04:47.650 --> 00:04:51.490
zibila piztu izan zuena eta beraz, ba
bueno ba bestelako iturritara joan

61
00:04:51.490 --> 00:04:54.550
beharko gara, ba artxibategietara,
dokumentaziotara, baina testigantza

62
00:04:54.580 --> 00:04:58.120
jasotzeko izango dugu azkeneko aukera
hau dugula. Gerrako umea izan zirenak,

63
00:04:58.390 --> 00:05:03.130
orain adinean oso aurrera eginda
daudenak e.

64
00:05:04.990 --> 00:05:08.770
Proiektu hau gaur aurkezten badu ere,
esan dizuet, aurreko urte aukeratik

65
00:05:08.980 --> 00:05:14.320
Intxortako kideek leer lanean ari dira
hainbat artxibategietara bisitak egin

66
00:05:14.320 --> 00:05:17.650
dituzte dagoeneko. Beraiek gero aipatuko
dizkigute, baina bueno Salamanca en

67
00:05:17.650 --> 00:05:21.640
Madrid, en Bartzelonan eta hainbat
artxibategietan egon dira. Uste baino

68
00:05:21.971 --> 00:05:26.590
kasu gehiago topatzen ari dira. Zerrenda
oso-oso luze bat daukate. Horren berri

69
00:05:26.590 --> 00:05:27.370
emango digute.

70
00:05:28.840 --> 00:05:34.390
Eta bueno nik ez naiz luzatuko. Erderaz
egingo dizuet orain aipamen txiki bat

71
00:05:34.721 --> 00:05:39.240
eta gero bideo labur bat ikusi ondoren,
emaitza emango diet Puigdemont Jeta Josu

72
00:05:39.250 --> 00:05:44.390
Sokari Esan bideoa oso laburra izango
dela, baina izango da pixkat muestra bat

73
00:05:44.411 --> 00:05:49.330
edo zuek ikusteko dagoeneko identifikatu
ditugun bizirik dauden gerrako ume

74
00:05:49.330 --> 00:05:52.270
horiei elkarketak. Sakoneko
elkarrizketak egiten ari gara eta horien

75
00:05:52.270 --> 00:05:57.100
corte txiki batzuk ere izango dira
ikusteko zuek mar zer nolako lana egiten

76
00:05:57.100 --> 00:06:03.670
ari garen. Como decía en euskera. Hoy
queremos presentar el estudio exhaustivo

77
00:06:03.760 --> 00:06:09.550
que la Asociación memorialista Intxorta
1937 kultur Elkartea está desarrollando

78
00:06:09.550 --> 00:06:13.750
con la colaboración de la Diputación
Foral de Gipuzkoa para identificar a los

79
00:06:13.750 --> 00:06:19.270
niños y niñas de la guerra de Guipúzcoa
y recuperar su memoria. Estos niños y

80
00:06:19.270 --> 00:06:23.831
niñas de la guerra, a pesar de que no
tomaron parte directamente la guerra,

81
00:06:24.340 --> 00:06:28.720
sufrieron graves consecuencias. Igual
muchos casos, peor incluso en los

82
00:06:28.721 --> 00:06:35.140
adultos. Sufrió el miedo, bombardeos, el
alejamiento de sus familias y finalmente

83
00:06:35.200 --> 00:06:40.210
la necesidad de exiliarse, dejando atrás
a sus madres, padres y sus hogares. Y

84
00:06:40.210 --> 00:06:43.600
además, muchos de ellos nunca volvieron
a a Euskadi.

85
00:06:44.650 --> 00:06:47.740
Los niños de la guerra son una pieza
importante en la construcción de la

86
00:06:47.740 --> 00:06:52.841
memoria histórica de nuestro territorio
y sin duda, merecen un reconocimiento. Y

87
00:06:52.840 --> 00:06:58.270
que se da a conocer el sufrimiento que
vivieron. Además, por su edad, Como

88
00:06:58.270 --> 00:07:03.220
decía en euskera, Son los últimos
protagonistas, digamos que han vivido,

89
00:07:03.670 --> 00:07:06.430
que vieron la en primera persona la
guerra, Y por tanto, es la última

90
00:07:06.430 --> 00:07:09.610
oportunidad que tenemos de recoger esos
testimonios.

91
00:07:12.250 --> 00:07:15.940
Sin duda, serán un legado que dejemos
para las futuras generaciones para que

92
00:07:15.940 --> 00:07:20.590
entiendan mejor lo que sucedió en
aquellos años. Y sin alargarme más.

93
00:07:20.920 --> 00:07:25.390
Bueno os pondremos un pequeño video como
muestra de la labor que estamos

94
00:07:25.390 --> 00:07:29.770
realizando de recopilación de esos
testimonios de los niños y niñas de la

95
00:07:29.770 --> 00:07:34.300
guerra. A continuación toma la palabra
Julia Monge y Josu Chueca, los

96
00:07:34.300 --> 00:07:40.780
encargados de Intxorta 1637 kultur
Elkartea, para darnos más detalles de

97
00:07:40.780 --> 00:07:46.270
este trabajo. Ahaztu zaidana aipatzea da
lanaren dimentsioa ikusita Gipuzkoa

98
00:07:46.270 --> 00:07:51.430
guztiko Gipuzkoa osora zabaldutako lana
izango dela. Lan asko eskatzen du

99
00:07:51.430 --> 00:07:56.980
artxibo bogotako eta jendea topatzeko
identifikatzeko Lan ordu asko eskatzen

100
00:07:56.980 --> 00:08:03.250
du. Beraz. Bueno ohiko Intxortako kideez
gain, proiektu honetara beste hainbat

101
00:08:03.250 --> 00:08:07.780
kide esanguratsu ere gehitu dira. Gure
lurraldean memoria historikoaren

102
00:08:07.780 --> 00:08:12.550
lanketan eta ikerketan oso ezagunak
direnak. Adibidez Josu Chueca Bera edo

103
00:08:12.610 --> 00:08:17.350
Xabier Urmeneta hemen daukagu eta gure
zuzendaritzako teknikaria izan dena,

104
00:08:17.380 --> 00:08:20.860
Erretiroa hartu berri eta bueno ba
beraiek ere lantalde horretara gehitu

105
00:08:20.860 --> 00:08:26.740
dira eta lantalde oso zabala eta anitza
osatu dute lanketa mardul hau burutu

106
00:08:26.740 --> 00:08:30.100
ahal izateko. Eta bueno besterik gabe
bideo bat jarriko dugu. Eta ondoren,

107
00:08:30.910 --> 00:08:33.401
Juliak eta Josuk hartuko dute hitza.
Eskerrik asko.

108
00:08:35.950 --> 00:08:41.620
Nintzen Bradlee. Haitza frentearen
sabina da bata famlia. Datak nire

109
00:08:41.630 --> 00:08:47.710
arrebak eta ateak eta horrek. Frantzian,
hemendik, Bilbora, Bilbotik, Castro

110
00:08:47.920 --> 00:08:54.610
Castrora, Castrotik Santanderrera da
zentrotik. Zartada erotic. Frantziara

111
00:08:54.760 --> 00:08:55.600
sarera.

112
00:08:57.400 --> 00:09:02.770
Nexe por correo, como sería el jefe.
Dieron ni él ni nadie, ni dice

113
00:09:03.460 --> 00:09:04.330
Hernández, Rusia.

114
00:09:05.650 --> 00:09:10.600
Esaldian 4 largas. Y resulta que
llegamos a Santander y no nos

115
00:09:10.600 --> 00:09:16.510
recibieron. Non no nos dejaron
desembarcar en nada. Entonces dio el

116
00:09:16.510 --> 00:09:17.620
barco a la vuelta.

117
00:09:19.030 --> 00:09:27.300
Cogió rumbo a a dónde podía llegar a
Francia. Como fachas. Ya está hablando

118
00:09:27.310 --> 00:09:28.610
Antzola hatzez kronometroa.

119
00:09:29.770 --> 00:09:34.600
El padre joko zuten contra un coche y
nos llegó a Eibar, donde una chica que

120
00:09:34.600 --> 00:09:43.780
tenía ya iban a la cuadra, un pueblito
pequeño y a vivir y conocer las listas

121
00:09:43.990 --> 00:09:45.860
para Inglaterra Francia.

122
00:09:46.990 --> 00:09:55.480
El padre sólo guztien lehenengo zela
hauen Bilbon gaizki. Amak apuntó, Moskun

123
00:09:55.490 --> 00:10:02.860
ezean Francia bidalketarako gailu handik
bélica de Bilbao.

124
00:10:04.780 --> 00:10:13.030
Bush le dio por ir a Santander. Cabe
soul verla, sal. Y fuimos con menos de

125
00:10:13.380 --> 00:10:14.080
Francia.

126
00:10:15.460 --> 00:10:21.250
Azkenean behintzat Kataluniara. Bideoan
para la Unión Soviética. Irailean uzten

127
00:10:21.250 --> 00:10:29.170
genuen Bizkaira. Handik joan ginen.
Galdera ostera, bere hartan. Guk 3

128
00:10:29.650 --> 00:10:34.150
hilabete eginda, Santurtziren serían
barkuan.

129
00:10:36.220 --> 00:10:38.950
Printzi gara, Capbreton era Habanan.

130
00:10:40.270 --> 00:10:40.900
Zoragarriak.

131
00:10:42.010 --> 00:10:42.820
Akordatzen naiz.

132
00:10:57.130 --> 00:11:04.900
Kaixo, egun on. Bueno, eskerrik asko Jon
Bayonek esanda hauen moduen.

133
00:11:06.130 --> 00:11:14.380
Bueno ba Debagoienean hasi ginenean, lan
honekin gure helburua momentuz bakarrik

134
00:11:14.380 --> 00:11:19.600
zen Elgetan, joan zen urtean Elgetan
omenaldi erraldoi bat egitea

135
00:11:19.990 --> 00:11:22.300
Debagoieneko gerrako umeekin.

136
00:11:23.860 --> 00:11:32.170
Horrek esan nahi du 19 ziren jada hasi
ginela lan hau eta lanak aurrera

137
00:11:32.170 --> 00:11:38.651
zihoazen heinean konturatu ginen zer
inportantzia zeuzkan eta pentsatu genuen

138
00:11:38.770 --> 00:11:45.070
polita izango zela edo beharrezkoa
izango zela Gipuzkoa lurralde osora

139
00:11:45.310 --> 00:11:45.910
gehitzea.

140
00:11:47.020 --> 00:11:51.670
Horregaitik joan ginen lehenengo batzar
nagusietara eta bueno ba Foru Aldundiak

141
00:11:52.000 --> 00:11:58.390
onartu zuen, interesgarria izango zen
lan hau eta bueno ba eskertzen, asko

142
00:11:58.390 --> 00:12:05.290
eskertzen dugu. Gehituko ote apur bat.
Oso ondo esplikatu du Jonek apur bat zer

143
00:12:05.290 --> 00:12:12.850
den orokorrian proiektua. Eta gehitu
egin behar dut bakarrik pare bat gauza.

144
00:12:12.850 --> 00:12:19.870
Alde batetik, gerrako umeak esaten
dugunean zero eta 16 urte bitartekoek

145
00:12:21.790 --> 00:12:26.590
jasoko ditugula hori alde batetik, eta
beste aldetik,

146
00:12:27.941 --> 00:12:33.670
erbestera edo gerrak, umeek esaten
dugunean ere bakarrik hartu egin behar

147
00:12:33.670 --> 00:12:42.340
ditugula muga pasau zutenek, porque
momentu batzuetan ere ematen du agian

148
00:12:42.340 --> 00:12:49.030
igual amen zea lurraldeen edo edo edo
Euskadin bertan mugimendu batzuk hiltzen

149
00:12:49.030 --> 00:12:56.080
dituztela udalerri batetik bestera
familiekin eta baina horrek ez ditugu ez

150
00:12:56.080 --> 00:13:02.980
ditugu hartu apur bat, pare bat datu
horrek igual inportantea 10, e.

151
00:13:04.120 --> 00:13:12.100
Ba hauxe, Hergueta non geneukan
pentsatuta y ese omenaldi erraldoi bat

152
00:13:12.100 --> 00:13:18.280
egitea. Hori ez zen posible izan
pandemiagatik eta bueltak emanez gero

153
00:13:18.280 --> 00:13:24.520
gehienbat kontuan hartzen zein adinak
dituzten. Orain momentu honetan pertsona

154
00:13:24.520 --> 00:13:32.711
horrek erabaki genuen herriz-herri
baitie ya gehixeago luzatu, luzatu gabe

155
00:13:32.770 --> 00:13:41.771
eta horregatik fan zen. Astebukaeran 5
herri ezberdinetan omenaldiak egin

156
00:13:41.770 --> 00:13:43.900
genituen e.

157
00:13:45.910 --> 00:13:52.480
Zeelanda hasi ginen. Gero Josu Chuecak
apur batez sakonduko du. Zelan hasi gare

158
00:13:52.750 --> 00:13:57.970
lana. Lan hau. Logikoki lehenengo
begiratu egin behar genuen orain arte

159
00:13:58.060 --> 00:14:08.530
jasota zegoena eta hortik hasi va
artxiboetan y bueno ba informazioa

160
00:14:08.950 --> 00:14:15.880
bilatzen. Edad momentu honetan, horretan
horretan gas. Eta aparte eta paraleloki,

161
00:14:16.630 --> 00:14:18.850
ea hemen ikusi duzuen moduan,

162
00:14:20.650 --> 00:14:22.810
elkarrizketa ukitzen hasi gara.

163
00:14:24.010 --> 00:14:28.480
Joe, betidanik. Ez bakarrik proiektu
honetan, beti pentsatu izan dugu

164
00:14:29.140 --> 00:14:35.530
askotan, según Zetan gabiltzanean berba
egiten, izen-abizenak eta datuek ikusten

165
00:14:35.530 --> 00:14:41.710
ditugula, baina elkarrizketak eta
testigantzak ikusten dituzunean

166
00:14:42.310 --> 00:14:49.450
konturatzen zara bakoitzak zer historia
gogorra dauka. Bakoitzarena da batzuk

167
00:14:50.080 --> 00:14:53.080
askoz ere gogor hau, baina bueno
orokorrean,

168
00:14:55.810 --> 00:15:03.910
cese se zer. Hauen atzetik familia,
hainbat de familia apurtu egin zien, ez

169
00:15:03.910 --> 00:15:11.490
zela momentu egun batetik bestera etsi,
herriek familia dana utzi eta nonbaitera

170
00:15:11.500 --> 00:15:16.180
zen. Gaur egunean Frantzia bertan
ikusten dugu ez. Edozein momentu

171
00:15:16.630 --> 00:15:20.830
momentutan goi ez, baina gure
familiendako, Frantzian momentu horretan

172
00:15:20.890 --> 00:15:28.870
oso urrun zegoen. Eta zer esan ba
errusia edo edo Bretaña edo edo Belgika.

173
00:15:31.840 --> 00:15:37.780
Orduan momentuz aurten pen pentsatuta,
pentsatuta daukagu ea posible den. 20

174
00:15:37.780 --> 00:15:46.660
eta 35 elkarrizketa egin die eta
urtarriletik hona 22 pertsona

175
00:15:46.750 --> 00:15:53.320
elkarrizketatu ditugu, tartean ba hemen
ikusten dien batzuk. Entrevista horrek

176
00:15:53.830 --> 00:15:57.970
leku ezberdinetan egin ditugu, ez
bakarrik hemen Euskadin, zeren batzuk

177
00:15:58.600 --> 00:16:03.970
hor agertzen dies ba adibidez ba Teresa
Alonso bera donostiarra, baina baina

178
00:16:04.570 --> 00:16:11.320
Bartzelonan dagoela edo Anita del Bosque
izan, Soraluzekoa, baina Salamancan bizi

179
00:16:11.320 --> 00:16:17.890
dela. Orduan, leku ezberdinetan egin
ditugu eta bueno ba plan horrekin

180
00:16:18.070 --> 00:16:24.010
jarraituko dugu, eh, zea urtean zehar,
e.

181
00:16:25.300 --> 00:16:33.400
Y para terminar e esto será un plan que
tendremos que ir desarrollando de cómo

182
00:16:33.400 --> 00:16:39.400
berri, tal, de cómo hacerlo. Pero el
objetivo final después de hacer todo

183
00:16:39.400 --> 00:16:46.840
esto sería e identificar las personas
que fueron niños y niñas de la guerra y

184
00:16:46.840 --> 00:16:52.120
que hoy en día sea una cosa es saber
cuántos fueron donde fueron y todas las

185
00:16:52.510 --> 00:16:57.610
los datos que podemos que podamos sacar
de cada persona, de cada de cada niño,

186
00:16:57.610 --> 00:17:04.840
de cada niña. Y aparte de uno de los
objetivos del proyecto es hacer un

187
00:17:04.840 --> 00:17:09.310
homenaje a nivel de Gipuzkoa a todos los
niños y niñas de la guerra que queden

188
00:17:09.310 --> 00:17:14.620
vivos. Tendremos que ver cómo buscamos
luego y cómo hacemos para saber quiénes

189
00:17:14.891 --> 00:17:21.791
están, están, están vivos En este
momento. He de decir que no creo que es

190
00:17:21.790 --> 00:17:25.510
obvio que el tiempo corre y que estamos.

191
00:17:27.250 --> 00:17:31.151
Estamos trabajando con una gente que
tiene una edad. Por ejemplo en

192
00:17:31.180 --> 00:17:36.730
Debagoiena, por poner un ejemplo. En
este último año, que ya empezamos a

193
00:17:36.730 --> 00:17:41.200
hacer las entrevistas, empezamos ya a
mirar quién estaban vivos y vivas

194
00:17:41.260 --> 00:17:45.400
incluso algunos ya después de hablar
justamente con ellos.

195
00:17:46.510 --> 00:17:53.561
Se han muerto 10 personas. Osea eso da
un poco la la la medida no de bueno pues

196
00:17:53.560 --> 00:17:59.231
de que por ley, lógicamente esta gente
se nos está, se lo está marchando. Y que

197
00:17:59.230 --> 00:18:06.610
cada vez queda queda menos. Eta momentuz
neuk honekin bukatuko dut Oraintxe Josu

198
00:18:06.610 --> 00:18:12.730
Chueca, que sakonduko da apur bat. Ze
artxiboetan eta zelan egin dugun lana.

199
00:18:13.030 --> 00:18:13.600
Mila esker.

200
00:18:19.720 --> 00:18:24.910
Bueno, mila esker kazetarioi
etortzeagatik. Zuen lana estimatzen dugu

201
00:18:24.970 --> 00:18:31.090
eta Gambra jaunak esan duen bezala,
gogoan ditugu, esaterako, orain duela

202
00:18:31.090 --> 00:18:37.960
gutxi hil dituzten Alfredo eta David
Beriain kazetariak. Mila esker ere bai

203
00:18:38.020 --> 00:18:45.490
Gipuzkoako Aldundiari proiektu horri
sostengua emateagatik. Nik uste dut

204
00:18:45.580 --> 00:18:51.850
benetan asmatu egin duzula proiektu hori
laguntzeagatik. Beharrezkoa beharrezkoa

205
00:18:51.910 --> 00:18:56.830
direlako horrelako lanak eta horrelako
ikerketak. Izan ere,

206
00:18:58.090 --> 00:19:05.530
Memoria Historikoak deitzen dugun atal
horren barruan dago, gaur egun arte egon

207
00:19:05.530 --> 00:19:13.421
da hutsune handi bat erbestea aritzeari
dagokionez. Gerrak ondorio asko dituzte

208
00:19:13.810 --> 00:19:18.520
eta haien artean eta Espainiako Gerra
Zibilaren kasua oso nabarmena da. Izan

209
00:19:18.520 --> 00:19:24.100
zen erbesteratzea, Arena eta
erbesteratze ikaragarria suertatu zen

210
00:19:24.250 --> 00:19:32.170
horretan. Baita ere erbesteratze berezi
bat, umeena. Egundoko garrantzia izan

211
00:19:32.170 --> 00:19:36.700
zuen eta Euskal Herriari dagokionez eta
Gipuzkoari dagokionez egundoko

212
00:19:36.700 --> 00:19:42.070
inportantzia izan zuen fenomeno horrek
eta hori dela eta, nik uste dut proiektu

213
00:19:42.131 --> 00:19:48.040
honen bitartez berreskuratu edo
errekuperatu dezakegu historia atal

214
00:19:48.100 --> 00:19:53.710
hori, zeren hori lotzen dugu
erbesteratze hori, umeena, Lotzen dugu

215
00:19:54.010 --> 00:19:59.801
hainbat irudiekin eta horrela eta
hainbat ikerlanarekin. Eta hori aipatu

216
00:19:59.800 --> 00:20:05.290
behar dugu, hain zuzen ere, zeren lehen
aipatu den bezala, horren inguruan

217
00:20:05.381 --> 00:20:10.930
hainbat lan inportanteak egin dituzte
eta guk oinarritzat hartu ditugu eta

218
00:20:10.930 --> 00:20:15.160
aipatuko nituzke. Euskaldunen legea da
bakoitzari berea Eta nik uste dut,

219
00:20:15.340 --> 00:20:21.790
azpimarratzekoa da, hain zuzen ere, edo
aipatzekoa da Jesús Alonso, Car

220
00:20:21.790 --> 00:20:27.850
Vallesek, Gregorio Arrienek eta Dori
Legarretak garai batean egindako lan

221
00:20:27.850 --> 00:20:33.730
akademikoak eta horiek oinarri
inportante bat jarri ziguten isladatzeko

222
00:20:33.970 --> 00:20:38.680
zer garrantzia izan zuen umeen
erbesteratzea. Euskarari dagokionez.

223
00:20:39.280 --> 00:20:45.340
Horiek ikerlari horiek aipatu zuten
gutxi gorabehera 25.000 ume inguru

224
00:20:45.430 --> 00:20:55.720
erbesteratu ziren une batean edo
bestean. 36tik abiatuta, 1929, 39 arte.

225
00:20:56.020 --> 00:21:02.560
Batez ere hemen Euskal Herrian. Abiatze
puntua izan zen Gipuzkoako erorketa. Hor

226
00:21:02.560 --> 00:21:07.721
lehenbiziko aldiz Espainiako Gerra
Zibila, nolabait esateko, hiri bat, hiri

227
00:21:07.780 --> 00:21:13.480
inportante bat hustu egin zen eta horien
artean erbesteratuen artean ume asko

228
00:21:13.540 --> 00:21:19.120
egon ziren. Irundik, Frantziara asko eta
asko Kataluniatik, Kataluniara eta gero

229
00:21:19.300 --> 00:21:25.240
Frantziara berriro. Eta gauza horiek nik
uste dut, bueno inportantea da

230
00:21:25.300 --> 00:21:30.310
berreskuratzea eta osatu behar da eta
hori da gure proiektuaren asmoa,

231
00:21:30.310 --> 00:21:38.500
nolabait esateko, mosaiko handi horren
atal hori umeena. Eta osatu behar da ez

232
00:21:38.500 --> 00:21:43.840
bakarrik izen eta abizenekin, hori
inportantea da, baizik eta izen eta

233
00:21:43.840 --> 00:21:48.520
abizen horien atzean zer pertsonak
zeuden, zein baldintzetan erbesteratu

234
00:21:48.520 --> 00:21:54.730
ziren erbestean, ze bizi-baldintzak izan
zituzten eta gero bueltatze prozesuak

235
00:21:54.820 --> 00:21:59.230
nola izan ziren, zeren kontutan izan
beharko dugu hori ere bai. Ikerketa

236
00:21:59.230 --> 00:22:04.661
honen bitartez nik uste dut ondo
azalduko dugula bukatzen dugunean, bueno

237
00:22:04.690 --> 00:22:09.490
ez bakarrik zer egoeratan egon ziren
Frantzian, Belgikan, Britainia Handian

238
00:22:09.730 --> 00:22:17.200
edo Rusia delakoa, baizik eta gero zer
egoera bizi izan zituzten esateko,

239
00:22:17.200 --> 00:22:22.510
bueltatzeko, noiz bueltatu ziren, nola
bueltatu zirenean zer egoera aurkitu

240
00:22:22.750 --> 00:22:29.380
zuten eta abar. Hori ikusten ari gara.
Nolabait esateko, gure ikerketa abiatu

241
00:22:29.381 --> 00:22:34.120
berria dugu. Joan den urtean hasi ginen
azken hilabeteetan eta horrela eta

242
00:22:34.120 --> 00:22:39.220
aurten jada buru-belarri sartu gara eta
genituen hipotesiak sendotzen ari dira,

243
00:22:39.400 --> 00:22:43.900
sendotzen ari dira eta ikusten ari gara
alde batetik pentsatzen genuen baino

244
00:22:43.930 --> 00:22:49.540
jende gehiago, ume gehiago atera zirela
erbestera, zeren lehen aipatu ditudan

245
00:22:49.540 --> 00:22:54.310
Haizetako ikerlanetan batez ere bilduta
daude espedizioen bitartez atera ziren

246
00:22:54.310 --> 00:23:00.910
umeak. Baina Gipuzkoako kasu esaterako
berezia da zeren Gipuzkoako ume asko ez

247
00:23:00.910 --> 00:23:04.930
ziren atera espedizio horiekin, baita
ere atera ziren hainbat ume

248
00:23:05.141 --> 00:23:09.730
espedizioekin, baizik eta hemendik joan
ziren, esaterako, familiakoekin,

249
00:23:10.240 --> 00:23:15.250
hamaikaekin eta horrela, eta horiek ez
ziren bildu ikerketa horietan, baina

250
00:23:15.641 --> 00:23:22.420
esan nahi dut hori, gauza guzti horiek
berreskuratu behar ditugula eta nik uste

251
00:23:22.420 --> 00:23:29.290
dut hori. Orain proiektu berria bada,
hasiberria bada ere, sendotzen ari gara

252
00:23:29.350 --> 00:23:35.020
genituen hipotesiak, alde batetik askoz
gehiago zirela eta beste aldetik zein

253
00:23:35.020 --> 00:23:43.480
egoera ezberdinetan egon ziren
erbestean. Eta esaterako Gipuzkoako ume

254
00:23:43.660 --> 00:23:47.800
kasu askotan suertatzen da hori,
Belgikara joan zirenak, zertarako

255
00:23:47.830 --> 00:23:52.930
familietan egon ziren, Frantzian egon
ziren batzuk kolonietan, baina beste

256
00:23:52.930 --> 00:23:57.520
batzuk familietan medio ezberdinetan,
jarrera politiko ideologiko

257
00:23:57.520 --> 00:24:02.650
ezberdinetako familien barruan eta abar.
Eta gauza horiek esperientzia guzti

258
00:24:02.650 --> 00:24:06.250
horiek berreskuratu eta argi esaten den
bezala,

259
00:24:07.360 --> 00:24:13.210
beltzez zuri gainean. Eta horretarako
esan dugun bezala edo esan dudan bezala,

260
00:24:13.600 --> 00:24:19.360
egindako lana nahiz eta hasiberria da,
zera baieztatzen ari da genituen

261
00:24:19.360 --> 00:24:25.750
hipotesiak eta handitu egiten ari da
artxiboen lana. Horretarako ezinbestekoa

262
00:24:25.750 --> 00:24:32.080
da eta hasi gara eta egon gara
Salamancako Centro de la Memoria

263
00:24:32.080 --> 00:24:36.490
Histórica delakoan, en el Archivo de
Salamanca famatua eta baita ere egon

264
00:24:36.490 --> 00:24:42.160
gara Alcalako Archivo General de la
Administración delakoan. Asmoa daukagu

265
00:24:42.340 --> 00:24:49.000
joateko Madrilgo Artxibo Historiko
Nazionalera eta asmoa genuen eta espero

266
00:24:49.000 --> 00:24:54.040
dugu aukera izango dugula Frantziako
hainbat artxiboetara joatea, Artxibo

267
00:24:54.070 --> 00:24:58.900
Historiko Nazional delakora, Parisen
dagoena eta gero hainbat artxibo

268
00:24:58.900 --> 00:25:05.410
departamentuetara. Eta ikusi dugu baita
ere gure ikerketa honen bitartez ze

269
00:25:05.440 --> 00:25:12.040
garrantzia izango du seguru aski joatea
esaterako Ginebrako Jo Agus edo Gurutze

270
00:25:12.040 --> 00:25:17.890
Gorriko artxiboetara osatzeko. Esan
dudan bezala, ez bakarrik osotasunean

271
00:25:18.460 --> 00:25:25.780
ume erbesteratuen zerrendak, baizik eta
osatua. Horien artean dauden historiak

272
00:25:26.170 --> 00:25:32.410
ezin ditu gozatu osotasunean. Esan nahi
dut, zeren baditugu izenak eta abizenak

273
00:25:32.530 --> 00:25:39.010
esateko 4000 inguru ume gipuzkoar
erbesteratu zirela. Ezin ditugu 4000

274
00:25:39.040 --> 00:25:45.070
historia zehaztasunez egin, baina bai
egitea hainbat historia besteen

275
00:25:45.070 --> 00:25:50.800
gainontzekoen islada izango zirenak. Oso
historia aberatsak, oso historia

276
00:25:50.891 --> 00:25:57.850
interesgarriak eta hori gizartearen
historiaren eta memoria osatzeko

277
00:25:57.850 --> 00:26:05.260
baliogarria izango direnak. Nik uste dut
lan horren bitartez eta elkarrizketen

278
00:26:05.260 --> 00:26:10.720
bitartez lortuko dugula hori eta nik
uste dut hemendik urte batera eta

279
00:26:10.720 --> 00:26:15.760
horrela bueno emaitza horiek
plazaratzeko moduan izango garela eta

280
00:26:15.760 --> 00:26:21.460
hain zuzen ere, iristeko garaiz justek
esan duen bezala, pertsona horiek

281
00:26:21.760 --> 00:26:26.920
desagertu arte, zeren bizitzaren legea
da hori desagertzen ari direla eta

282
00:26:26.980 --> 00:26:32.140
erlojuz kontrako carrera dela. Baina
bueno egin dituzten omenaldien antzekoa

283
00:26:32.320 --> 00:26:37.000
egitea eta beraiek ikustea bere
historia, bere historia latz eta bere

284
00:26:37.000 --> 00:26:43.150
historia horiek, zeren hor ere bai
ñabardurak mal, Barkatuko nuke. Gambra

285
00:26:43.180 --> 00:26:48.940
jaunak esan duen bezala, ematen du gerra
bakarrik dela milizianoen edo gudarien

286
00:26:48.940 --> 00:26:53.920
kontua, ez gerra hori gerra guztiak
bezala, eta gainera Espainiako gerra

287
00:26:53.920 --> 00:26:59.710
Zibila horretan izan zen nolabaiteko
aitzindari. Gizarte osoa ukitzen du,

288
00:27:00.340 --> 00:27:06.190
zeren guztiek pairatzen zituzten
bonbardaketak, guztiek hiltzen ziren eta

289
00:27:06.250 --> 00:27:10.480
hain zuzen ere, guztiek izan zituzten
horrelako tragediak eta horrelako gauzak

290
00:27:10.690 --> 00:27:17.470
errekuperatzea eta gizon eta emakume
horien aurrean, zahar diren horien

291
00:27:17.530 --> 00:27:21.340
aurrean jartzea eta ez hau
berreskuratzean nik uste dut inportantea

292
00:27:21.340 --> 00:27:25.601
dela. Horregatik. Horrekin bukatuko dut
Euskaraz gutxienez. Nik uste dut

293
00:27:27.550 --> 00:27:32.470
eskertzekoa dela eta asmatu egin duzuela
proiektu hori laguntzeagatik, zeren

294
00:27:33.131 --> 00:27:36.671
proiektu hori, horrelako proiektuak
benetan ez badago horrelako laguntzarik.

295
00:27:36.910 --> 00:27:42.850
Oso saila diré ezera aurrera eramatea.
Laburbilduz. Castellanos nahi baduzue.

296
00:27:44.290 --> 00:27:49.510
Gracias a la Diputación de Guipúzcoa por
apoyar este proyecto. Creo que aciertan

297
00:27:49.600 --> 00:27:54.850
porque viene a al rellenar un hueco que
hay en el tema de la memoria histórica

298
00:27:54.850 --> 00:27:58.750
que llevamos ahora de 2 décadas para
aquí, que es el tema del trabajo de los

299
00:27:58.750 --> 00:28:03.640
trabajos y de la del conocimiento del
exilio y dentro de este mundo del exilio

300
00:28:03.641 --> 00:28:09.220
derivado de la guerra civil española del
36 al 39, hay un aspecto importante que

301
00:28:09.220 --> 00:28:17.620
es él y sobre todo en el tema del País
Vasco, más claro, porque los las la

302
00:28:17.620 --> 00:28:21.100
cantidad de niños que salieron de ti
proporcionalmente sería seguramente la

303
00:28:21.100 --> 00:28:25.330
más alta de todo el Estado. Y quiero
decir, es el exilio de los niños.

304
00:28:25.631 --> 00:28:30.970
Entonces, aunque se haya algo berandu,
aunque sea algo tarde, porque eso, como

305
00:28:30.970 --> 00:28:34.810
ha dicho Julia, ya por ley de vida de
esta generación, se está terminando.

306
00:28:34.810 --> 00:28:38.770
Pero precisamente por ello, erdaraz
esaten den bezala, más vale tarde que

307
00:28:38.770 --> 00:28:43.420
nunca. Me parece que es importante
ponerles delante de ellos el que la

308
00:28:43.420 --> 00:28:48.340
historia lo recupere y la historia
recuperarlos es no sólo sabe los nombres

309
00:28:48.340 --> 00:28:52.000
de todos los que salieron, sino ver en
qué circunstancias salieron, que

310
00:28:52.060 --> 00:28:57.490
acogidas hubo. Es muy interesante ahora,
por ejemplo, Parekatzea, konparatzea.

311
00:28:57.760 --> 00:29:00.130
Hablamos ahora de los lemas.

312
00:29:01.150 --> 00:29:06.640
Pues éstos eran mello menores.
Acompañados, en muchos de los casos

313
00:29:06.700 --> 00:29:11.020
acompañados puso usa más por sus
abuelas, etcétera, que salen al exilio,

314
00:29:11.260 --> 00:29:16.600
pero que van a una Europa que les acoge
en parte a otra, a una parte de Europa

315
00:29:16.600 --> 00:29:20.410
que rechaza y hace políticas contra
ellos deitzera en una institución como

316
00:29:20.470 --> 00:29:24.760
el contexto de la guerra, y que además
tiene unos desarrollos en el caso de los

317
00:29:24.760 --> 00:29:29.980
niños guipuzcoanos, muy ricos y
plurales. Respecto al de otras zonas.

318
00:29:29.980 --> 00:29:33.760
Por qué. Porque así como por ejemplo, la
mayor parte de los niños de Bizkaia

319
00:29:33.880 --> 00:29:37.870
salen en expediciones. Los niños de
Gipuzkoa van a participar en esas

320
00:29:37.870 --> 00:29:42.400
expediciones que se hacen a partir de
febrero del 37. Pero también cómo había

321
00:29:42.400 --> 00:29:47.170
sido el primer exilio que empieza con la
caída de Irún. Muchos de ellos salen con

322
00:29:47.260 --> 00:29:52.000
parte de su familia, etcétera, y se
diseminan por toda Europa en un cúmulo

323
00:29:52.000 --> 00:29:57.550
de situaciones diferentes y plurales. Y
lo mismo ocurre para la vuelta. Es lo

324
00:29:57.550 --> 00:30:00.490
que estamos viendo en esta
investigación. La vuelta va a ser, por

325
00:30:00.490 --> 00:30:05.170
ejemplo, en periodos distintos. Habrá
gente que volverá al terminar la Guerra

326
00:30:05.170 --> 00:30:09.700
Civil, habrá gente que volverá en los
años 40, habrá otros que no volverán

327
00:30:09.700 --> 00:30:14.230
hasta los 20 años de la Guerra Civil.
Parte de los niños de Rusia, y habrá

328
00:30:14.320 --> 00:30:18.940
gente que no volverá nunca y que se
exilió será el comienzo de un exilio,

329
00:30:19.150 --> 00:30:23.940
diríamos permanente, que es otra de las
características común al exilio, de

330
00:30:23.940 --> 00:30:28.570
derivado de la Guerra Civil española.
Así como en Europa, el nazismo o el

331
00:30:28.570 --> 00:30:33.730
fascismo terminó en el año 45. La
dictadura española prolongó el exilio

332
00:30:33.730 --> 00:30:37.930
Para mucha gente, entre ellos niños
también, claro está, hasta la muerte de

333
00:30:37.990 --> 00:30:42.970
el dictador. Y entonces recuperar todo
esto yo pienso que es algo importante de

334
00:30:42.970 --> 00:30:48.130
justicia. Y aunque ya lleguemos tarde,
más vale tarde que nunca, por lo menos a

335
00:30:48.130 --> 00:30:52.180
esta a esta franja de esta generación
que aún vive, a las que estamos

336
00:30:52.180 --> 00:30:55.120
entrevistando ahora, que va a ser una de
las aportaciones también muy

337
00:30:55.120 --> 00:30:59.890
interesantes. Ez da darle voz la
alegría. Me acuerdo Yo estuvimos hace 2

338
00:30:59.890 --> 00:31:05.110
semanas aprovechando nuestro viaje al
Archivo de Salamanca con Anita del

339
00:31:05.110 --> 00:31:11.980
Bosque. La alegría LAB. Yo creo que el
repunte de privacidad que le dio el ella

340
00:31:11.980 --> 00:31:16.840
durante una hora, hora y media, contar
lo que ya había vivido como niña y

341
00:31:16.840 --> 00:31:20.500
supongo la alegría que supone para ella
que vea que haya gente que se está

342
00:31:20.500 --> 00:31:24.730
ocupando ahora de recuperar esa
historia. ETA besterik gabe, nik uste

343
00:31:24.730 --> 00:31:30.280
dut gehiegi luzatu garela, baina hemen
ikusten duzuenez, gu oso pozik gaude eta

344
00:31:30.340 --> 00:31:37.090
oso motibatuta lan horri aurrera
emateko. Eta berriro eta ez da hozte

345
00:31:37.100 --> 00:31:37.420
errekor.

346
00:31:38.920 --> 00:31:44.080
Mila esker. Proiektu hori laguntzea
arren eta aurrera eramango dugu hurrengo

347
00:31:44.080 --> 00:31:44.620
hilabeteetan.

348
00:31:46.330 --> 00:31:48.640
Oso ondo. Eskerrik asko Josu eta Julia.

349
00:31:49.750 --> 00:31:53.320
Igual aipatu ez dugun gauzatxo bada,
kontua da proiektu honek beste zailtasun

350
00:31:53.320 --> 00:31:57.190
bat ere badaukala. Gauza bat da
artxiboetako lana eta artxibo asko

351
00:31:57.190 --> 00:31:59.230
bisitatu behar dira. Ordu askotako lana
da hori.

352
00:32:00.490 --> 00:32:05.920
Baina gero zerrenda horiekin eta esan
dugu dagoeneko 4001 gerrako Gipuzkoako

353
00:32:05.920 --> 00:32:09.250
gerrako mueren y ume identifikatu
ditugula. American gehiago aterako dira,

354
00:32:09.250 --> 00:32:11.590
baina momentuz 4001 inguru badaude bila
dagoeneko.

355
00:32:13.750 --> 00:32:18.280
Oso lan zaila da gero identifikatzea
horietatik zeintzuk daude bizirik.

356
00:32:18.940 --> 00:32:25.270
Datuak babesteko legea dela eta. Ezin
degu udaletxeetan kontsultatu eta ezin

357
00:32:25.270 --> 00:32:30.040
dugu informazio hori eman. Orduan ba
bueno ba sare informalak, Gipuzkoako

358
00:32:30.040 --> 00:32:33.610
beste Memoria Historikoko elkarteen
laguntza ere eskatzen dugu. Herrietan

359
00:32:33.610 --> 00:32:38.140
ditugun kontaktuak, udaletxeetan ere
bai, baina modu informalean jakitzeko

360
00:32:38.170 --> 00:32:43.060
Gipuzkoako herrietan edo ahoz aho edo
zeintzuk dauden bizirik eta beraiengana

361
00:32:43.060 --> 00:32:46.750
joan, elkarrizketak egin eta hori,
Orduan ba bueno horrek ere egia esan,

362
00:32:47.170 --> 00:32:51.790
lana asko zailtzen du. Eta ez dakit,
bukatzeko, norbaitek galderarik edo

363
00:32:51.790 --> 00:32:53.020
baldin badaukazue, ba

364
00:32:56.680 --> 00:33:00.700
bueno por tener un una muestra de la
dimensión del estudio, me gustaría saber

365
00:33:01.070 --> 00:33:05.590
lo iniciado ya en Debagoiena. Cuántos
niños de la guerra habéis conseguido

366
00:33:05.590 --> 00:33:08.500
identificar o con cuántos habéis
conseguido contactar.

367
00:33:10.960 --> 00:33:11.260
Bai.

368
00:33:12.880 --> 00:33:20.800
Hasi ginenean, 60 bat hammett contestó
castellano, perdona. Cuando empezamos el

369
00:33:20.830 --> 00:33:24.580
proyecto, nosotros ya venimos de
Debagoiena, hemos hecho trabajos

370
00:33:24.580 --> 00:33:28.480
diferentes y aunque no habíamos cogido
este tema como tema central, niños de la

371
00:33:28.480 --> 00:33:32.980
guerra en otras, en otros trabajos que
hayamos hecho, bueno pues salían sus en

372
00:33:32.980 --> 00:33:38.410
sus entrevistas y teníamos identificados
como unos 60 o así vivos.

373
00:33:39.430 --> 00:33:45.160
Pero justo al término de empezamos a
salir en los medios de comunicación pues

374
00:33:45.160 --> 00:33:50.050
que iban a ser los homenajes, tal y
muchas veces aparecen por casualidades,

375
00:33:50.590 --> 00:33:54.300
por por una llamada de teléfono que
estás hablando con una señora y te dicen

376
00:33:54.300 --> 00:33:58.750
no, pero es que tengo una prima en
Bergara, que también. Entonces hemos

377
00:33:59.380 --> 00:34:05.500
empezamos con 60 y hemos terminado en
justo en los días de los homenajes, con

378
00:34:05.500 --> 00:34:11.440
81 Y el mismo día del homenaje apareció
otro más Osa con 82. Para estoy hablando

379
00:34:11.440 --> 00:34:13.060
de personas vivas en este momento.

380
00:34:17.920 --> 00:34:20.920
Eso es un poco lo que decíamos no queda
el.

381
00:34:22.240 --> 00:34:27.460
Aunque sea proporcionalmente número
pequeño. Da un poco idea de que si en el

382
00:34:27.460 --> 00:34:31.660
momento que empiezas a trabajar, en el
momento que empiezas, o 2en cuando con

383
00:34:31.660 --> 00:34:35.980
documentación o abrir esto un poco por
medio por los medios de comunicación y

384
00:34:35.980 --> 00:34:42.160
tal es que hace es una idea de que hay
más gente de la que la que tú puedes

385
00:34:42.160 --> 00:34:43.240
tener controlada.

386
00:34:47.500 --> 00:34:50.920
Gero esan behar da etxe askotan ere ba
bueno beldurrak eraginda, ez,

387
00:34:50.920 --> 00:34:54.790
Frankismoko urte luzeak eraginda edo gai
hauetaz askotan ez dela hitz egin ere

388
00:34:55.240 --> 00:34:59.440
eta transmisio transmisio bat ez dela
familia askotan. Beste askotan bai,

389
00:34:59.440 --> 00:35:02.741
baina askotan ez. Gertatu zait nire
herriko ni mutrikuarra naiz, nire

390
00:35:02.740 --> 00:35:06.910
herriko gerrako haurren zerrenda pasatu
zidatenean, banderen lagun baten aita

391
00:35:06.910 --> 00:35:10.330
agertzen zen gerrako babesera eta bere
gara joan nintzenean zer. Eta badakizu

392
00:35:10.330 --> 00:35:14.560
zure aitaren aspaldi da brita. Badaukazu
argazkirik, beraien bizitzari buruz

393
00:35:14.560 --> 00:35:15.640
badaukazu informaziorik.

394
00:35:16.660 --> 00:35:20.770
Eta esan dut, ba ez nik eta ez nire amak
ama bizi oraindikan ez genekien gure

395
00:35:20.770 --> 00:35:24.310
aita gerrako umea izan zenik eta udako
informazio guztia non egon zen

396
00:35:24.340 --> 00:35:28.030
Frantzian, zein lekutan eta han etxean
ez da transmisiorik Etxean Berak ez zuen

397
00:35:28.031 --> 00:35:32.140
sekula aipatu bere emazteari eta bere
seme seme-alabei. Gerrako umea izan zen

398
00:35:32.140 --> 00:35:37.660
Nik orduan, bueno egia da, bueno askori
orain beraiengana elkarrizketa edo

399
00:35:37.660 --> 00:35:40.840
egiterakoan edo ba bueno oroitzapen
haiek eta gogorarazten dizkiegu eta

400
00:35:41.020 --> 00:35:44.920
rival suertatzen dira, baina urte
luzeetan ba beste gerra zibileko kontu

401
00:35:44.920 --> 00:35:48.521
askorekin gertatu den bezala, isiltasuna
nagusi izanda, beldurra ere bai eta

402
00:35:48.520 --> 00:35:53.020
bueno gai hauetaz askotan hitz egin ere
egin izan 1000 askotan orduan ba bueno,

403
00:35:53.860 --> 00:35:58.510
edo gelditu da informazioa mugatuta
familiaren barruan. Familiakoak

404
00:35:58.511 --> 00:36:04.150
badakite, baina klaro, gero ez badira
azaltzen beste leku batzuetan taula pues

405
00:36:04.150 --> 00:36:07.810
bueno horiek ere. Eta Orio inportantzia
handikoa izan zen.

406
00:36:08.890 --> 00:36:11.170
Guk ditugu ya nolabait esateko.

407
00:36:12.281 --> 00:36:18.280
Gipuzkoako umeen zerrendatan. Ja ja
laister iritsiko gara 4000ra. Osea

408
00:36:18.340 --> 00:36:22.960
dokumentatuta. Eta horiez gain egongo
dira beste batzuk, hori dokumentuetan

409
00:36:22.960 --> 00:36:28.250
orain arte azaldu ez direnak. Eta
4000tik gora izango da. Oso oso

410
00:36:28.270 --> 00:36:32.680
inportantea da orduko demografia
kontutan izanda 4000 ume Gipuzkoakoa.

411
00:36:37.480 --> 00:36:39.160
Ez, ez, ez, ez ez bezala.

412
00:36:40.450 --> 00:36:40.840
Bizirik.

413
00:36:44.680 --> 00:36:45.250
2 urtetarako

414
00:36:55.031 --> 00:36:59.410
egon behar dira seguru daudela 500etik
gora Gipuzkoan. Momentu honetan.

415
00:37:01.180 --> 00:37:03.850
Llueve. Eta moduan esango dizut.

416
00:37:05.050 --> 00:37:09.760
Ez dakit. Nik nahiz eta letretakoa izan
eta kalkuluak egiteko ez naiz oso ona.

417
00:37:10.300 --> 00:37:16.570
Baina esaterako, espedizioekin ateratzen
zirenak teorías izan behar zituzten.

418
00:37:16.810 --> 00:37:23.380
Será lau edo 5 urtetik gora. Aquí, de 5
a 15 años. Horrek esan nahi du 5

419
00:37:23.410 --> 00:37:30.700
urterekin espedizio batean azaldu zena
eta 5 urte 37an zela jaioa En el 32.

420
00:37:32.320 --> 00:37:38.740
Por un pecha un zaharragoa direnak, 14,
15 urte zituztenak son nacidos en el 22

421
00:37:38.740 --> 00:37:44.200
24 Esanen horiek esaterako, hemen azaldu
den bat. Guzti guztiak daude en una

422
00:37:44.200 --> 00:37:51.820
franja de edad de 92, 93, 97 años
iristen direnak franja horretara. Diré

423
00:37:51.880 --> 00:37:59.980
oso gutxi. Orduan, 4000 horietatik
gehiengo bat, nik esango nuke %90 edo

424
00:38:00.100 --> 00:38:02.650
%80ra ia desagertu egin da.

425
00:38:04.450 --> 00:38:06.790
Baina da hori, kalkuluak horrela es
claro.

426
00:38:13.330 --> 00:38:16.690
Debagoienan ere bizirik dauden guztiak
ezin izan dira joan. Batzuk badaude,

427
00:38:16.720 --> 00:38:19.060
hori da, egoitzetan edo bueno harira,

428
00:38:20.531 --> 00:38:24.640
arazo larriekin eta denak ez daude
testigantza emateko moduan. Su oso

429
00:38:24.640 --> 00:38:28.600
gaztea zara eta Kasa tienen bezala,
Baina hari oroitzen naiz kontuetan

430
00:38:28.600 --> 00:38:29.620
gabiltzalako taula.

431
00:38:31.480 --> 00:38:36.670
Aspaldidanik ja ez dira ateratzen
egunkarietan Led azaltzen ziren bezala.

432
00:38:37.180 --> 00:38:43.420
Gudari del batallón No sé qué emita. Ya
han desaparecido. Orain dela gutxi, joan

433
00:38:43.420 --> 00:38:49.840
den urtean esaterako, hil ser Gerardo
bujanda, baina 100 urterekin, hori zen

434
00:38:49.930 --> 00:38:55.330
gudari. 17 urterekin Esan zaigun
gazteagoak direnak umeak zirenean.

435
00:38:55.360 --> 00:38:59.950
Orduan daude ya franja horretan. Ya de
los 90 para ir ya están.

436
00:39:01.840 --> 00:39:07.271
Gero aipatu duzu batzuk oraindik bizi
direla erbestean, ezta. Horiek ere

437
00:39:07.270 --> 00:39:10.240
sartuko dira elkarrizketetan. Joango
zarete beraiek elkarrizketa horiek

438
00:39:10.240 --> 00:39:10.780
egitera ere.

439
00:39:12.520 --> 00:39:14.350
Zelan, barkatu. Oin.

440
00:39:17.330 --> 00:39:21.640
Jarraitzen dutenak ere elkarrizketatuko
dituzue edo itzuli direnak bakarrik.

441
00:39:21.640 --> 00:39:24.370
Hemen elkarrizketa. Ez, ez, ez.
Adibidez,

442
00:39:25.750 --> 00:39:31.150
bakoitzak begiratu amena agertzen da,
Adibidez, Paquita García Hernández sea

443
00:39:31.330 --> 00:39:37.060
dokumentalean agertzen da eta auzi
adibidez, Arrasateko esan 2 urterekin

444
00:39:37.120 --> 00:39:44.290
fan zen fanzineen frantziarrak.
Familiako istorioa da. Tremebunda. Bera

445
00:39:44.290 --> 00:39:51.850
bertan, Frantzian, geldiketa da, bertan
ezkontzen da eta estatura bueltatu zen

446
00:39:52.170 --> 00:40:00.040
dela orain dela urte batzuk. Eta
Gipuzkoara etorri beharrean bera

447
00:40:00.340 --> 00:40:04.751
Bartzelona, Bartzelonako nasak
akordioetan.

448
00:40:06.490 --> 00:40:11.081
Villanova Vilanova i la Geltrú bizi da,
baina bueno semi eta Bartzelonan dauke

449
00:40:11.080 --> 00:40:17.830
eta. Eta elkarrizketa Bartzelonan
egindakoa era bai. Momentu batean,

450
00:40:20.230 --> 00:40:26.620
interesetan bagara badagoela gerrako ume
bat, Ez daki nuen. Bueno ba diru haietan

451
00:40:26.620 --> 00:40:30.430
bada joango garen momentu honetan
adibidez,

452
00:40:32.531 --> 00:40:39.100
hemen agertzen direnak jada
Debagoienean, Arrasate-bergara tan, gero

453
00:40:39.100 --> 00:40:44.321
Viana adibidez, badago zeren nizun bat
Vianako erresidentzia batean dagoela,

454
00:40:44.830 --> 00:40:45.730
Salamancan,

455
00:40:46.990 --> 00:40:54.910
Anita eta Bartzelonan Bartzelonan da ze
Paquita. Teresa Alonso. Eta bai edo bai

456
00:40:54.910 --> 00:40:56.650
goazela momentu baten.

457
00:40:58.120 --> 00:41:04.540
Claro berezi bat du eta pertsona hori
ondo baldin badago buruz zuk esan duzun

458
00:41:04.540 --> 00:41:10.390
acabó batzuk bizirik da, baina agian
momentu batean jada ez dute gaitasunik,

459
00:41:11.500 --> 00:41:20.020
bueno ba testigantza koherente bat
emateko. Eta orduan bueno ba hor ere bai

460
00:41:20.020 --> 00:41:24.040
iguale hartu egin behar ditugula
istorioak eta baina ez duela merezi.

461
00:41:25.390 --> 00:41:31.450
Eta horixe, gero. Klaro, interesgarria
da apur bat. Oso polita da ikustea alde

462
00:41:31.450 --> 00:41:35.620
batetik egia da ja adin oso,

463
00:41:37.011 --> 00:41:48.400
oso adin altua daukatela, baina besteek
aldetik, batzuk nahiz eta 82, 94, 15,

464
00:41:48.430 --> 00:41:56.440
16. Y dárselas sute errondo. Burut burua
daukatela impresionante. Eta bai.

465
00:41:58.330 --> 00:41:59.410
Oso polita da.

466
00:42:01.720 --> 00:42:09.430
Ehuren udako. Ze inportantea den halako
gauzak. Osea zelan berpiztu egiten

467
00:42:09.430 --> 00:42:15.280
diela, gustatzen zaiela, zaiela kontatu
die. Eta ez da, ez da erraza. Egun

468
00:42:15.281 --> 00:42:15.731
hauetan.

469
00:42:17.080 --> 00:42:23.160
Har este omenaldietan Con Bentetan
genuenez ez dela batere erraza guretako

470
00:42:23.200 --> 00:42:31.510
B sosa hija. Kamera baten aurrien
pinganillo jarri diozu. Batzuetan urduri

471
00:42:31.511 --> 00:42:34.300
jartzen 10 aurreko egunetik.

472
00:42:35.531 --> 00:42:40.600
Osea ez dela orain ikusten dugu hemen
korteak jada ondo in jada ondo pega

473
00:42:40.600 --> 00:42:43.090
aute. Baina ororendako B trago bat da.

474
00:42:49.540 --> 00:42:56.171
Elkarrizketatu dugu. Baina baita ere guk
esaten dugunean cerot 16 urte zituztenak

475
00:42:56.170 --> 00:43:01.691
36an kolpe militarra hasi zenean. Gero
kontuan izan behar dugu ihesi joandako

476
00:43:01.750 --> 00:43:09.970
asko jaso zirela erbestea. Batzu
Santanderren gijonen, Bizkaian, asko

477
00:43:10.031 --> 00:43:15.040
Elorrion, Durangon, hilurren. Horrek
gauzak esan diegu, baina baita ere

478
00:43:15.400 --> 00:43:21.400
Frantzian, Katalunian. Eta horrek
adibidez azkenengoa azken-aurrekoa

479
00:43:21.400 --> 00:43:28.150
agertu zena. Oñatiar bazen bera, Hecha
Donostiakoak eta bera jaio zen Ni

480
00:43:28.150 --> 00:43:36.881
Messe-n. Montpellier ondoen, baina jaio
zen 38an eta 38an eta 37an jaiotakoak

481
00:43:37.180 --> 00:43:41.530
Gipuzkoan egongo dira, ez. 101 inguru
bai, Segurutik daudela heren bat inguru.

482
00:43:41.830 --> 00:43:48.970
Zergatik. Guk Debagoiena ikusi dugu eta
piku daudela, egongo dira. Eta horri 10

483
00:43:49.000 --> 00:43:56.740
gazteenak. Baina egia da 94 urteko bat
topatzen duzu eta dago 83 urtekoa baino

484
00:43:56.920 --> 00:44:01.870
hobekiago. Osasunez horrelako gauzak
prestatzen dira. Horiek ere sartzen dira

485
00:44:01.870 --> 00:44:03.941
ikerketan. Erbestean jaiotako umeak ere
bai.

486
00:44:05.230 --> 00:44:09.850
Gero argitze aldera, ni neure argitze
aldera, aipatu duzu mugaz mugagai,

487
00:44:10.031 --> 00:44:16.960
muga-pasa zuten umeak sartu dituzuela.
Baina muga zein da Euskal Herriko muga

488
00:44:17.020 --> 00:44:18.970
edo Espainiar Estatukoa.

489
00:44:25.720 --> 00:44:30.491
Santander aipatzen da beste aipatzen da
hori. Zubi lana egin zuen zerbait izan

490
00:44:30.490 --> 00:44:36.760
zen, baina akaso 1en bat Santanderren
geratu zen edo eta hori ere sartu ote

491
00:44:36.761 --> 00:44:38.920
zenuten galdetzen zen nire

492
00:44:46.031 --> 00:44:50.770
tenía festa dauka. A bueno, eskerrik
asko guztioi etortzeagatik eta

493
00:44:51.580 --> 00:44:52.090
hurrengora arte