1
00:00:00,000 --> 00:00:04,170
Bueno, egun on guztioi eta eskerrik asko
gaur hona gerturatu zareten hori eta

2
00:00:04,170 --> 00:00:07,680
bueno baita ere streaming bidez etxetik
edo bulegotik jarraitzen ari zareten

3
00:00:07,680 --> 00:00:08,070
hori ere.

4
00:00:09,820 --> 00:00:13,120
Gaurko gaiarekin hasi aurretik,
barkatuko didazue, baina bueno aipamen

5
00:00:13,120 --> 00:00:14,260
txiki bat egin nahi nuke.

6
00:00:15,520 --> 00:00:20,950
Aste honetan David Beriain eta Roberto
Frailes Burkina Fason hil dituzten

7
00:00:21,011 --> 00:00:25,930
kazetari eta kameraren familia, lagun
eta lankide ohi. Doluminak eta besarkada

8
00:00:25,930 --> 00:00:31,330
bat helarazi nahi dizkizuegu.
Horrelakoetan konturatzen gara zein

9
00:00:31,330 --> 00:00:36,670
egoera zailetan aritzen diren kazetari
eta lau atalak eta argazkilari hauek

10
00:00:36,730 --> 00:00:41,411
munduko hainbat bazterretan giza
eskubideen urraketak azaleratu eta guri

11
00:00:41,470 --> 00:00:46,210
horien berri emanez. Giza eskubideen
defentsan konprometitutako 2 gazte

12
00:00:46,210 --> 00:00:50,560
ziren, eta bueno ba behintzat aipamen
xume hau beraiek beraien omenez.

13
00:00:51,670 --> 00:00:59,080
Eta bueno gaurko gaiari helduz, Intxorta
1937 kultur elkarteak eta Gipuzkoako

14
00:00:59,140 --> 00:01:03,580
Foru Aldundiaren arteko lankidetza
proiektu bat aurkeztu nahi dizuegu.

15
00:01:04,870 --> 00:01:09,550
Gerrako umeak, Gipuzkoako gerrako umeak
identifikatu eta haien memoria

16
00:01:10,270 --> 00:01:14,410
berreskuratu eta ikertzeko ekimen bat
aurkeztu nahi dizuegu, hain zuzen ere.

17
00:01:15,520 --> 00:01:19,660
Horretarako, mendira gaur nirekin.
Intxortan kultur elkarteko 2 kide,

18
00:01:20,980 --> 00:01:25,300
Julia Monge eta Josu Chueca, seguru
asko, denontzako oso ezagunak izango

19
00:01:25,300 --> 00:01:29,320
direnak, ia urte askotako eskarmentua
dutelako gure lurraldean memoria

20
00:01:29,320 --> 00:01:31,630
historikoa koba lanketan, ezta.

21
00:01:33,340 --> 00:01:39,220
Asteburu honetan ikusiko zenuten
Debagoienako hainbat herritan omenaldiak

22
00:01:39,220 --> 00:01:41,650
antolatu direla gerrako umeen omenez.

23
00:01:43,810 --> 00:01:48,130
Aurreko urtean egin behar zen proiektu
bat zen hori, baina Covidak eragindako

24
00:01:48,130 --> 00:01:52,060
urtebetez atzeratu da eta asteburu
honetan egin izan ahal da. Gaur aurkeztu

25
00:01:52,060 --> 00:01:56,650
nahi dizuegun proiektu hau. Debagoienan
dagoeneko egin den lanketa hori horren

26
00:01:56,710 --> 00:02:00,130
luzapen bat da eta Gipuzkoa osora
zabaldu nahi duguna.

27
00:02:03,340 --> 00:02:08,800
Gerra zibiletik ihesi, erbestea ezagutu
zuten gerrako umeak identifikatu eta

28
00:02:08,800 --> 00:02:13,780
haien memoria berreskuratzeko azterlan
bat egiten ari gara. Intxorta kultur

29
00:02:14,081 --> 00:02:17,770
elkarteak burutuko duena eta Gipuzkoako
Foru Aldundiaren finantzaketa eta

30
00:02:17,770 --> 00:02:24,001
laguntza jasoko duena. 2 urteetako
proiektu bat izango da aurten, 2021 eta

31
00:02:24,000 --> 00:02:27,910
osoa gaur aurkezten dugu, baina jada
aurreko urte bukaeratik lanean hasita

32
00:02:27,910 --> 00:02:33,310
daude eta 2022 urte osoa honetan emango
dugu.

33
00:02:34,480 --> 00:02:39,520
Helburua da bukatzen denean, 2 urteko
proiektu horren bukaeran, bizirik dauden

34
00:02:39,611 --> 00:02:43,120
Gipuzkoako gerrako umeak identifikatzen
ditugun guztiei omenaldi bat ere

35
00:02:43,180 --> 00:02:48,700
antolatzea Hemen Foru Aldundiak eta esan
dizudan bezala ba aurreko urte

36
00:02:48,700 --> 00:02:54,940
bukaeratik baina ikerketa aldeetan
hasita daude Intxortako kideak. Gerran

37
00:02:54,940 --> 00:03:00,610
zuzenean parte hartu ez bazuten ere,
gerraren ondorioak helduek beste beraien

38
00:03:00,611 --> 00:03:04,510
gurasoek beste edo gehiago ere bai
sarritan sufritu behar izan dituzten

39
00:03:05,081 --> 00:03:11,560
beldurra, bonbardaketak, senitartekoen
nondik aldentzea eta azkenik gurasoen

40
00:03:11,560 --> 00:03:14,110
babesik gabe erbestera joan beharra.

41
00:03:15,400 --> 00:03:19,420
Haietako asko gainera ez dira sekula edo
ziren sekula Euskal Herrira itzuli ere

42
00:03:19,420 --> 00:03:24,670
egin. Erbestean geratu behar izan ziren.
Gure herriaren eta lurraldearen memoria

43
00:03:24,670 --> 00:03:28,960
historikoa eraiki ere eraikitzerakoan
pieza garrantzitsu badira gerrako umeen

44
00:03:28,960 --> 00:03:34,630
bizipenak ere ikertzea eta jasotzea.
Beraien sufrimendua azalerazi eta

45
00:03:34,690 --> 00:03:36,130
gizarteratu eta aitortzea.

46
00:03:37,720 --> 00:03:43,450
Memoria beharrezko balioa da kultura
benetan demokratikoa eraikitzeko eta

47
00:03:43,450 --> 00:03:47,710
elkarrekin, elkarrekiko errespetuan eta
bizikidetza baketsuan oinarriturik

48
00:03:47,770 --> 00:03:48,520
egongo dena.

49
00:03:49,690 --> 00:03:54,010
Lan honen bitartez Gipuzkoako Gipuzkoa
markatu, Gipuzkoan jaiotako gerrako

50
00:03:54,010 --> 00:03:59,740
umeen zerrenda osatu nahi da, Zerrenda
oso bat izen-abizenekin, ahal den

51
00:03:59,740 --> 00:04:05,290
kasuetan, argazkiekin eta bizi bizi
bizi-historia, bizitza historiak labur

52
00:04:05,290 --> 00:04:10,000
batekin identifikatuz. Bakoitzaren
ibilbidea edo beraien sufrimendua eta

53
00:04:10,000 --> 00:04:15,310
bizipenak jasotzeko. Eta bizirik
daudenei identifikatzen ditugunei bideoz

54
00:04:15,310 --> 00:04:20,620
elkarrizketak grabatu nahi dizkiegu.
Etorkizunera begira ere testigantza hori

55
00:04:20,650 --> 00:04:25,930
jasota geratu dadin kontutan izan behar
dugu eta niretzako hau da proiektu

56
00:04:25,930 --> 00:04:30,640
honetako elementu garrantzitsuenetako
bat. Pertsona bat duten adinarengatik

57
00:04:31,090 --> 00:04:37,181
oso-oso adinekoak dira. Bizirik geratzen
diren eta lehenengo pertsonan gerra

58
00:04:37,180 --> 00:04:42,340
zibilean gertatutakoak kontatzeko gai
diren testigantza bakarrak dira.

59
00:04:42,911 --> 00:04:47,650
Belaunaldi hau joaten denean jada ez da
inor geratuko lehenengo pertsonan gerra

60
00:04:47,650 --> 00:04:51,490
zibila piztu izan zuena eta beraz, ba
bueno ba bestelako iturritara joan

61
00:04:51,490 --> 00:04:54,550
beharko gara, ba artxibategietara,
dokumentaziotara, baina testigantza

62
00:04:54,580 --> 00:04:58,120
jasotzeko izango dugu azkeneko aukera
hau dugula. Gerrako umea izan zirenak,

63
00:04:58,390 --> 00:05:03,130
orain adinean oso aurrera eginda
daudenak e.

64
00:05:04,990 --> 00:05:08,770
Proiektu hau gaur aurkezten badu ere,
esan dizuet, aurreko urte aukeratik

65
00:05:08,980 --> 00:05:14,320
Intxortako kideek leer lanean ari dira
hainbat artxibategietara bisitak egin

66
00:05:14,320 --> 00:05:17,650
dituzte dagoeneko. Beraiek gero aipatuko
dizkigute, baina bueno Salamanca en

67
00:05:17,650 --> 00:05:21,640
Madrid, en Bartzelonan eta hainbat
artxibategietan egon dira. Uste baino

68
00:05:21,971 --> 00:05:26,590
kasu gehiago topatzen ari dira. Zerrenda
oso-oso luze bat daukate. Horren berri

69
00:05:26,590 --> 00:05:27,370
emango digute.

70
00:05:28,840 --> 00:05:34,390
Eta bueno nik ez naiz luzatuko. Erderaz
egingo dizuet orain aipamen txiki bat

71
00:05:34,721 --> 00:05:39,240
eta gero bideo labur bat ikusi ondoren,
emaitza emango diet Puigdemont Jeta Josu

72
00:05:39,250 --> 00:05:44,390
Sokari Esan bideoa oso laburra izango
dela, baina izango da pixkat muestra bat

73
00:05:44,411 --> 00:05:49,330
edo zuek ikusteko dagoeneko identifikatu
ditugun bizirik dauden gerrako ume

74
00:05:49,330 --> 00:05:52,270
horiei elkarketak. Sakoneko
elkarrizketak egiten ari gara eta horien

75
00:05:52,270 --> 00:05:57,100
corte txiki batzuk ere izango dira
ikusteko zuek mar zer nolako lana egiten

76
00:05:57,100 --> 00:06:03,670
ari garen. Como decía en euskera. Hoy
queremos presentar el estudio exhaustivo

77
00:06:03,760 --> 00:06:09,550
que la Asociación memorialista Intxorta
1937 kultur Elkartea está desarrollando

78
00:06:09,550 --> 00:06:13,750
con la colaboración de la Diputación
Foral de Gipuzkoa para identificar a los

79
00:06:13,750 --> 00:06:19,270
niños y niñas de la guerra de Guipúzcoa
y recuperar su memoria. Estos niños y

80
00:06:19,270 --> 00:06:23,831
niñas de la guerra, a pesar de que no
tomaron parte directamente la guerra,

81
00:06:24,340 --> 00:06:28,720
sufrieron graves consecuencias. Igual
muchos casos, peor incluso en los

82
00:06:28,721 --> 00:06:35,140
adultos. Sufrió el miedo, bombardeos, el
alejamiento de sus familias y finalmente

83
00:06:35,200 --> 00:06:40,210
la necesidad de exiliarse, dejando atrás
a sus madres, padres y sus hogares. Y

84
00:06:40,210 --> 00:06:43,600
además, muchos de ellos nunca volvieron
a a Euskadi.

85
00:06:44,650 --> 00:06:47,740
Los niños de la guerra son una pieza
importante en la construcción de la

86
00:06:47,740 --> 00:06:52,841
memoria histórica de nuestro territorio
y sin duda, merecen un reconocimiento. Y

87
00:06:52,840 --> 00:06:58,270
que se da a conocer el sufrimiento que
vivieron. Además, por su edad, Como

88
00:06:58,270 --> 00:07:03,220
decía en euskera, Son los últimos
protagonistas, digamos que han vivido,

89
00:07:03,670 --> 00:07:06,430
que vieron la en primera persona la
guerra, Y por tanto, es la última

90
00:07:06,430 --> 00:07:09,610
oportunidad que tenemos de recoger esos
testimonios.

91
00:07:12,250 --> 00:07:15,940
Sin duda, serán un legado que dejemos
para las futuras generaciones para que

92
00:07:15,940 --> 00:07:20,590
entiendan mejor lo que sucedió en
aquellos años. Y sin alargarme más.

93
00:07:20,920 --> 00:07:25,390
Bueno os pondremos un pequeño video como
muestra de la labor que estamos

94
00:07:25,390 --> 00:07:29,770
realizando de recopilación de esos
testimonios de los niños y niñas de la

95
00:07:29,770 --> 00:07:34,300
guerra. A continuación toma la palabra
Julia Monge y Josu Chueca, los

96
00:07:34,300 --> 00:07:40,780
encargados de Intxorta 1637 kultur
Elkartea, para darnos más detalles de

97
00:07:40,780 --> 00:07:46,270
este trabajo. Ahaztu zaidana aipatzea da
lanaren dimentsioa ikusita Gipuzkoa

98
00:07:46,270 --> 00:07:51,430
guztiko Gipuzkoa osora zabaldutako lana
izango dela. Lan asko eskatzen du

99
00:07:51,430 --> 00:07:56,980
artxibo bogotako eta jendea topatzeko
identifikatzeko Lan ordu asko eskatzen

100
00:07:56,980 --> 00:08:03,250
du. Beraz. Bueno ohiko Intxortako kideez
gain, proiektu honetara beste hainbat

101
00:08:03,250 --> 00:08:07,780
kide esanguratsu ere gehitu dira. Gure
lurraldean memoria historikoaren

102
00:08:07,780 --> 00:08:12,550
lanketan eta ikerketan oso ezagunak
direnak. Adibidez Josu Chueca Bera edo

103
00:08:12,610 --> 00:08:17,350
Xabier Urmeneta hemen daukagu eta gure
zuzendaritzako teknikaria izan dena,

104
00:08:17,380 --> 00:08:20,860
Erretiroa hartu berri eta bueno ba
beraiek ere lantalde horretara gehitu

105
00:08:20,860 --> 00:08:26,740
dira eta lantalde oso zabala eta anitza
osatu dute lanketa mardul hau burutu

106
00:08:26,740 --> 00:08:30,100
ahal izateko. Eta bueno besterik gabe
bideo bat jarriko dugu. Eta ondoren,

107
00:08:30,910 --> 00:08:33,401
Juliak eta Josuk hartuko dute hitza.
Eskerrik asko.

108
00:08:35,950 --> 00:08:41,620
Nintzen Bradlee. Haitza frentearen
sabina da bata famlia. Datak nire

109
00:08:41,630 --> 00:08:47,710
arrebak eta ateak eta horrek. Frantzian,
hemendik, Bilbora, Bilbotik, Castro

110
00:08:47,920 --> 00:08:54,610
Castrora, Castrotik Santanderrera da
zentrotik. Zartada erotic. Frantziara

111
00:08:54,760 --> 00:08:55,600
sarera.

112
00:08:57,400 --> 00:09:02,770
Nexe por correo, como sería el jefe.
Dieron ni él ni nadie, ni dice

113
00:09:03,460 --> 00:09:04,330
Hernández, Rusia.

114
00:09:05,650 --> 00:09:10,600
Esaldian 4 largas. Y resulta que
llegamos a Santander y no nos

115
00:09:10,600 --> 00:09:16,510
recibieron. Non no nos dejaron
desembarcar en nada. Entonces dio el

116
00:09:16,510 --> 00:09:17,620
barco a la vuelta.

117
00:09:19,030 --> 00:09:27,300
Cogió rumbo a a dónde podía llegar a
Francia. Como fachas. Ya está hablando

118
00:09:27,310 --> 00:09:28,610
Antzola hatzez kronometroa.

119
00:09:29,770 --> 00:09:34,600
El padre joko zuten contra un coche y
nos llegó a Eibar, donde una chica que

120
00:09:34,600 --> 00:09:43,780
tenía ya iban a la cuadra, un pueblito
pequeño y a vivir y conocer las listas

121
00:09:43,990 --> 00:09:45,860
para Inglaterra Francia.

122
00:09:46,990 --> 00:09:55,480
El padre sólo guztien lehenengo zela
hauen Bilbon gaizki. Amak apuntó, Moskun

123
00:09:55,490 --> 00:10:02,860
ezean Francia bidalketarako gailu handik
bélica de Bilbao.

124
00:10:04,780 --> 00:10:13,030
Bush le dio por ir a Santander. Cabe
soul verla, sal. Y fuimos con menos de

125
00:10:13,380 --> 00:10:14,080
Francia.

126
00:10:15,460 --> 00:10:21,250
Azkenean behintzat Kataluniara. Bideoan
para la Unión Soviética. Irailean uzten

127
00:10:21,250 --> 00:10:29,170
genuen Bizkaira. Handik joan ginen.
Galdera ostera, bere hartan. Guk 3

128
00:10:29,650 --> 00:10:34,150
hilabete eginda, Santurtziren serían
barkuan.

129
00:10:36,220 --> 00:10:38,950
Printzi gara, Capbreton era Habanan.

130
00:10:40,270 --> 00:10:40,900
Zoragarriak.

131
00:10:42,010 --> 00:10:42,820
Akordatzen naiz.

132
00:10:57,130 --> 00:11:04,900
Kaixo, egun on. Bueno, eskerrik asko Jon
Bayonek esanda hauen moduen.

133
00:11:06,130 --> 00:11:14,380
Bueno ba Debagoienean hasi ginenean, lan
honekin gure helburua momentuz bakarrik

134
00:11:14,380 --> 00:11:19,600
zen Elgetan, joan zen urtean Elgetan
omenaldi erraldoi bat egitea

135
00:11:19,990 --> 00:11:22,300
Debagoieneko gerrako umeekin.

136
00:11:23,860 --> 00:11:32,170
Horrek esan nahi du 19 ziren jada hasi
ginela lan hau eta lanak aurrera

137
00:11:32,170 --> 00:11:38,651
zihoazen heinean konturatu ginen zer
inportantzia zeuzkan eta pentsatu genuen

138
00:11:38,770 --> 00:11:45,070
polita izango zela edo beharrezkoa
izango zela Gipuzkoa lurralde osora

139
00:11:45,310 --> 00:11:45,910
gehitzea.

140
00:11:47,020 --> 00:11:51,670
Horregaitik joan ginen lehenengo batzar
nagusietara eta bueno ba Foru Aldundiak

141
00:11:52,000 --> 00:11:58,390
onartu zuen, interesgarria izango zen
lan hau eta bueno ba eskertzen, asko

142
00:11:58,390 --> 00:12:05,290
eskertzen dugu. Gehituko ote apur bat.
Oso ondo esplikatu du Jonek apur bat zer

143
00:12:05,290 --> 00:12:12,850
den orokorrian proiektua. Eta gehitu
egin behar dut bakarrik pare bat gauza.

144
00:12:12,850 --> 00:12:19,870
Alde batetik, gerrako umeak esaten
dugunean zero eta 16 urte bitartekoek

145
00:12:21,790 --> 00:12:26,590
jasoko ditugula hori alde batetik, eta
beste aldetik,

146
00:12:27,941 --> 00:12:33,670
erbestera edo gerrak, umeek esaten
dugunean ere bakarrik hartu egin behar

147
00:12:33,670 --> 00:12:42,340
ditugula muga pasau zutenek, porque
momentu batzuetan ere ematen du agian

148
00:12:42,340 --> 00:12:49,030
igual amen zea lurraldeen edo edo edo
Euskadin bertan mugimendu batzuk hiltzen

149
00:12:49,030 --> 00:12:56,080
dituztela udalerri batetik bestera
familiekin eta baina horrek ez ditugu ez

150
00:12:56,080 --> 00:13:02,980
ditugu hartu apur bat, pare bat datu
horrek igual inportantea 10, e.

151
00:13:04,120 --> 00:13:12,100
Ba hauxe, Hergueta non geneukan
pentsatuta y ese omenaldi erraldoi bat

152
00:13:12,100 --> 00:13:18,280
egitea. Hori ez zen posible izan
pandemiagatik eta bueltak emanez gero

153
00:13:18,280 --> 00:13:24,520
gehienbat kontuan hartzen zein adinak
dituzten. Orain momentu honetan pertsona

154
00:13:24,520 --> 00:13:32,711
horrek erabaki genuen herriz-herri
baitie ya gehixeago luzatu, luzatu gabe

155
00:13:32,770 --> 00:13:41,771
eta horregatik fan zen. Astebukaeran 5
herri ezberdinetan omenaldiak egin

156
00:13:41,770 --> 00:13:43,900
genituen e.

157
00:13:45,910 --> 00:13:52,480
Zeelanda hasi ginen. Gero Josu Chuecak
apur batez sakonduko du. Zelan hasi gare

158
00:13:52,750 --> 00:13:57,970
lana. Lan hau. Logikoki lehenengo
begiratu egin behar genuen orain arte

159
00:13:58,060 --> 00:14:08,530
jasota zegoena eta hortik hasi va
artxiboetan y bueno ba informazioa

160
00:14:08,950 --> 00:14:15,880
bilatzen. Edad momentu honetan, horretan
horretan gas. Eta aparte eta paraleloki,

161
00:14:16,630 --> 00:14:18,850
ea hemen ikusi duzuen moduan,

162
00:14:20,650 --> 00:14:22,810
elkarrizketa ukitzen hasi gara.

163
00:14:24,010 --> 00:14:28,480
Joe, betidanik. Ez bakarrik proiektu
honetan, beti pentsatu izan dugu

164
00:14:29,140 --> 00:14:35,530
askotan, según Zetan gabiltzanean berba
egiten, izen-abizenak eta datuek ikusten

165
00:14:35,530 --> 00:14:41,710
ditugula, baina elkarrizketak eta
testigantzak ikusten dituzunean

166
00:14:42,310 --> 00:14:49,450
konturatzen zara bakoitzak zer historia
gogorra dauka. Bakoitzarena da batzuk

167
00:14:50,080 --> 00:14:53,080
askoz ere gogor hau, baina bueno
orokorrean,

168
00:14:55,810 --> 00:15:03,910
cese se zer. Hauen atzetik familia,
hainbat de familia apurtu egin zien, ez

169
00:15:03,910 --> 00:15:11,490
zela momentu egun batetik bestera etsi,
herriek familia dana utzi eta nonbaitera

170
00:15:11,500 --> 00:15:16,180
zen. Gaur egunean Frantzia bertan
ikusten dugu ez. Edozein momentu

171
00:15:16,630 --> 00:15:20,830
momentutan goi ez, baina gure
familiendako, Frantzian momentu horretan

172
00:15:20,890 --> 00:15:28,870
oso urrun zegoen. Eta zer esan ba
errusia edo edo Bretaña edo edo Belgika.

173
00:15:31,840 --> 00:15:37,780
Orduan momentuz aurten pen pentsatuta,
pentsatuta daukagu ea posible den. 20

174
00:15:37,780 --> 00:15:46,660
eta 35 elkarrizketa egin die eta
urtarriletik hona 22 pertsona

175
00:15:46,750 --> 00:15:53,320
elkarrizketatu ditugu, tartean ba hemen
ikusten dien batzuk. Entrevista horrek

176
00:15:53,830 --> 00:15:57,970
leku ezberdinetan egin ditugu, ez
bakarrik hemen Euskadin, zeren batzuk

177
00:15:58,600 --> 00:16:03,970
hor agertzen dies ba adibidez ba Teresa
Alonso bera donostiarra, baina baina

178
00:16:04,570 --> 00:16:11,320
Bartzelonan dagoela edo Anita del Bosque
izan, Soraluzekoa, baina Salamancan bizi

179
00:16:11,320 --> 00:16:17,890
dela. Orduan, leku ezberdinetan egin
ditugu eta bueno ba plan horrekin

180
00:16:18,070 --> 00:16:24,010
jarraituko dugu, eh, zea urtean zehar,
e.

181
00:16:25,300 --> 00:16:33,400
Y para terminar e esto será un plan que
tendremos que ir desarrollando de cómo

182
00:16:33,400 --> 00:16:39,400
berri, tal, de cómo hacerlo. Pero el
objetivo final después de hacer todo

183
00:16:39,400 --> 00:16:46,840
esto sería e identificar las personas
que fueron niños y niñas de la guerra y

184
00:16:46,840 --> 00:16:52,120
que hoy en día sea una cosa es saber
cuántos fueron donde fueron y todas las

185
00:16:52,510 --> 00:16:57,610
los datos que podemos que podamos sacar
de cada persona, de cada de cada niño,

186
00:16:57,610 --> 00:17:04,840
de cada niña. Y aparte de uno de los
objetivos del proyecto es hacer un

187
00:17:04,840 --> 00:17:09,310
homenaje a nivel de Gipuzkoa a todos los
niños y niñas de la guerra que queden

188
00:17:09,310 --> 00:17:14,620
vivos. Tendremos que ver cómo buscamos
luego y cómo hacemos para saber quiénes

189
00:17:14,891 --> 00:17:21,791
están, están, están vivos En este
momento. He de decir que no creo que es

190
00:17:21,790 --> 00:17:25,510
obvio que el tiempo corre y que estamos.

191
00:17:27,250 --> 00:17:31,151
Estamos trabajando con una gente que
tiene una edad. Por ejemplo en

192
00:17:31,180 --> 00:17:36,730
Debagoiena, por poner un ejemplo. En
este último año, que ya empezamos a

193
00:17:36,730 --> 00:17:41,200
hacer las entrevistas, empezamos ya a
mirar quién estaban vivos y vivas

194
00:17:41,260 --> 00:17:45,400
incluso algunos ya después de hablar
justamente con ellos.

195
00:17:46,510 --> 00:17:53,561
Se han muerto 10 personas. Osea eso da
un poco la la la medida no de bueno pues

196
00:17:53,560 --> 00:17:59,231
de que por ley, lógicamente esta gente
se nos está, se lo está marchando. Y que

197
00:17:59,230 --> 00:18:06,610
cada vez queda queda menos. Eta momentuz
neuk honekin bukatuko dut Oraintxe Josu

198
00:18:06,610 --> 00:18:12,730
Chueca, que sakonduko da apur bat. Ze
artxiboetan eta zelan egin dugun lana.

199
00:18:13,030 --> 00:18:13,600
Mila esker.

200
00:18:19,720 --> 00:18:24,910
Bueno, mila esker kazetarioi
etortzeagatik. Zuen lana estimatzen dugu

201
00:18:24,970 --> 00:18:31,090
eta Gambra jaunak esan duen bezala,
gogoan ditugu, esaterako, orain duela

202
00:18:31,090 --> 00:18:37,960
gutxi hil dituzten Alfredo eta David
Beriain kazetariak. Mila esker ere bai

203
00:18:38,020 --> 00:18:45,490
Gipuzkoako Aldundiari proiektu horri
sostengua emateagatik. Nik uste dut

204
00:18:45,580 --> 00:18:51,850
benetan asmatu egin duzula proiektu hori
laguntzeagatik. Beharrezkoa beharrezkoa

205
00:18:51,910 --> 00:18:56,830
direlako horrelako lanak eta horrelako
ikerketak. Izan ere,

206
00:18:58,090 --> 00:19:05,530
Memoria Historikoak deitzen dugun atal
horren barruan dago, gaur egun arte egon

207
00:19:05,530 --> 00:19:13,421
da hutsune handi bat erbestea aritzeari
dagokionez. Gerrak ondorio asko dituzte

208
00:19:13,810 --> 00:19:18,520
eta haien artean eta Espainiako Gerra
Zibilaren kasua oso nabarmena da. Izan

209
00:19:18,520 --> 00:19:24,100
zen erbesteratzea, Arena eta
erbesteratze ikaragarria suertatu zen

210
00:19:24,250 --> 00:19:32,170
horretan. Baita ere erbesteratze berezi
bat, umeena. Egundoko garrantzia izan

211
00:19:32,170 --> 00:19:36,700
zuen eta Euskal Herriari dagokionez eta
Gipuzkoari dagokionez egundoko

212
00:19:36,700 --> 00:19:42,070
inportantzia izan zuen fenomeno horrek
eta hori dela eta, nik uste dut proiektu

213
00:19:42,131 --> 00:19:48,040
honen bitartez berreskuratu edo
errekuperatu dezakegu historia atal

214
00:19:48,100 --> 00:19:53,710
hori, zeren hori lotzen dugu
erbesteratze hori, umeena, Lotzen dugu

215
00:19:54,010 --> 00:19:59,801
hainbat irudiekin eta horrela eta
hainbat ikerlanarekin. Eta hori aipatu

216
00:19:59,800 --> 00:20:05,290
behar dugu, hain zuzen ere, zeren lehen
aipatu den bezala, horren inguruan

217
00:20:05,381 --> 00:20:10,930
hainbat lan inportanteak egin dituzte
eta guk oinarritzat hartu ditugu eta

218
00:20:10,930 --> 00:20:15,160
aipatuko nituzke. Euskaldunen legea da
bakoitzari berea Eta nik uste dut,

219
00:20:15,340 --> 00:20:21,790
azpimarratzekoa da, hain zuzen ere, edo
aipatzekoa da Jesús Alonso, Car

220
00:20:21,790 --> 00:20:27,850
Vallesek, Gregorio Arrienek eta Dori
Legarretak garai batean egindako lan

221
00:20:27,850 --> 00:20:33,730
akademikoak eta horiek oinarri
inportante bat jarri ziguten isladatzeko

222
00:20:33,970 --> 00:20:38,680
zer garrantzia izan zuen umeen
erbesteratzea. Euskarari dagokionez.

223
00:20:39,280 --> 00:20:45,340
Horiek ikerlari horiek aipatu zuten
gutxi gorabehera 25.000 ume inguru

224
00:20:45,430 --> 00:20:55,720
erbesteratu ziren une batean edo
bestean. 36tik abiatuta, 1929, 39 arte.

225
00:20:56,020 --> 00:21:02,560
Batez ere hemen Euskal Herrian. Abiatze
puntua izan zen Gipuzkoako erorketa. Hor

226
00:21:02,560 --> 00:21:07,721
lehenbiziko aldiz Espainiako Gerra
Zibila, nolabait esateko, hiri bat, hiri

227
00:21:07,780 --> 00:21:13,480
inportante bat hustu egin zen eta horien
artean erbesteratuen artean ume asko

228
00:21:13,540 --> 00:21:19,120
egon ziren. Irundik, Frantziara asko eta
asko Kataluniatik, Kataluniara eta gero

229
00:21:19,300 --> 00:21:25,240
Frantziara berriro. Eta gauza horiek nik
uste dut, bueno inportantea da

230
00:21:25,300 --> 00:21:30,310
berreskuratzea eta osatu behar da eta
hori da gure proiektuaren asmoa,

231
00:21:30,310 --> 00:21:38,500
nolabait esateko, mosaiko handi horren
atal hori umeena. Eta osatu behar da ez

232
00:21:38,500 --> 00:21:43,840
bakarrik izen eta abizenekin, hori
inportantea da, baizik eta izen eta

233
00:21:43,840 --> 00:21:48,520
abizen horien atzean zer pertsonak
zeuden, zein baldintzetan erbesteratu

234
00:21:48,520 --> 00:21:54,730
ziren erbestean, ze bizi-baldintzak izan
zituzten eta gero bueltatze prozesuak

235
00:21:54,820 --> 00:21:59,230
nola izan ziren, zeren kontutan izan
beharko dugu hori ere bai. Ikerketa

236
00:21:59,230 --> 00:22:04,661
honen bitartez nik uste dut ondo
azalduko dugula bukatzen dugunean, bueno

237
00:22:04,690 --> 00:22:09,490
ez bakarrik zer egoeratan egon ziren
Frantzian, Belgikan, Britainia Handian

238
00:22:09,730 --> 00:22:17,200
edo Rusia delakoa, baizik eta gero zer
egoera bizi izan zituzten esateko,

239
00:22:17,200 --> 00:22:22,510
bueltatzeko, noiz bueltatu ziren, nola
bueltatu zirenean zer egoera aurkitu

240
00:22:22,750 --> 00:22:29,380
zuten eta abar. Hori ikusten ari gara.
Nolabait esateko, gure ikerketa abiatu

241
00:22:29,381 --> 00:22:34,120
berria dugu. Joan den urtean hasi ginen
azken hilabeteetan eta horrela eta

242
00:22:34,120 --> 00:22:39,220
aurten jada buru-belarri sartu gara eta
genituen hipotesiak sendotzen ari dira,

243
00:22:39,400 --> 00:22:43,900
sendotzen ari dira eta ikusten ari gara
alde batetik pentsatzen genuen baino

244
00:22:43,930 --> 00:22:49,540
jende gehiago, ume gehiago atera zirela
erbestera, zeren lehen aipatu ditudan

245
00:22:49,540 --> 00:22:54,310
Haizetako ikerlanetan batez ere bilduta
daude espedizioen bitartez atera ziren

246
00:22:54,310 --> 00:23:00,910
umeak. Baina Gipuzkoako kasu esaterako
berezia da zeren Gipuzkoako ume asko ez

247
00:23:00,910 --> 00:23:04,930
ziren atera espedizio horiekin, baita
ere atera ziren hainbat ume

248
00:23:05,141 --> 00:23:09,730
espedizioekin, baizik eta hemendik joan
ziren, esaterako, familiakoekin,

249
00:23:10,240 --> 00:23:15,250
hamaikaekin eta horrela, eta horiek ez
ziren bildu ikerketa horietan, baina

250
00:23:15,641 --> 00:23:22,420
esan nahi dut hori, gauza guzti horiek
berreskuratu behar ditugula eta nik uste

251
00:23:22,420 --> 00:23:29,290
dut hori. Orain proiektu berria bada,
hasiberria bada ere, sendotzen ari gara

252
00:23:29,350 --> 00:23:35,020
genituen hipotesiak, alde batetik askoz
gehiago zirela eta beste aldetik zein

253
00:23:35,020 --> 00:23:43,480
egoera ezberdinetan egon ziren
erbestean. Eta esaterako Gipuzkoako ume

254
00:23:43,660 --> 00:23:47,800
kasu askotan suertatzen da hori,
Belgikara joan zirenak, zertarako

255
00:23:47,830 --> 00:23:52,930
familietan egon ziren, Frantzian egon
ziren batzuk kolonietan, baina beste

256
00:23:52,930 --> 00:23:57,520
batzuk familietan medio ezberdinetan,
jarrera politiko ideologiko

257
00:23:57,520 --> 00:24:02,650
ezberdinetako familien barruan eta abar.
Eta gauza horiek esperientzia guzti

258
00:24:02,650 --> 00:24:06,250
horiek berreskuratu eta argi esaten den
bezala,

259
00:24:07,360 --> 00:24:13,210
beltzez zuri gainean. Eta horretarako
esan dugun bezala edo esan dudan bezala,

260
00:24:13,600 --> 00:24:19,360
egindako lana nahiz eta hasiberria da,
zera baieztatzen ari da genituen

261
00:24:19,360 --> 00:24:25,750
hipotesiak eta handitu egiten ari da
artxiboen lana. Horretarako ezinbestekoa

262
00:24:25,750 --> 00:24:32,080
da eta hasi gara eta egon gara
Salamancako Centro de la Memoria

263
00:24:32,080 --> 00:24:36,490
Histórica delakoan, en el Archivo de
Salamanca famatua eta baita ere egon

264
00:24:36,490 --> 00:24:42,160
gara Alcalako Archivo General de la
Administración delakoan. Asmoa daukagu

265
00:24:42,340 --> 00:24:49,000
joateko Madrilgo Artxibo Historiko
Nazionalera eta asmoa genuen eta espero

266
00:24:49,000 --> 00:24:54,040
dugu aukera izango dugula Frantziako
hainbat artxiboetara joatea, Artxibo

267
00:24:54,070 --> 00:24:58,900
Historiko Nazional delakora, Parisen
dagoena eta gero hainbat artxibo

268
00:24:58,900 --> 00:25:05,410
departamentuetara. Eta ikusi dugu baita
ere gure ikerketa honen bitartez ze

269
00:25:05,440 --> 00:25:12,040
garrantzia izango du seguru aski joatea
esaterako Ginebrako Jo Agus edo Gurutze

270
00:25:12,040 --> 00:25:17,890
Gorriko artxiboetara osatzeko. Esan
dudan bezala, ez bakarrik osotasunean

271
00:25:18,460 --> 00:25:25,780
ume erbesteratuen zerrendak, baizik eta
osatua. Horien artean dauden historiak

272
00:25:26,170 --> 00:25:32,410
ezin ditu gozatu osotasunean. Esan nahi
dut, zeren baditugu izenak eta abizenak

273
00:25:32,530 --> 00:25:39,010
esateko 4000 inguru ume gipuzkoar
erbesteratu zirela. Ezin ditugu 4000

274
00:25:39,040 --> 00:25:45,070
historia zehaztasunez egin, baina bai
egitea hainbat historia besteen

275
00:25:45,070 --> 00:25:50,800
gainontzekoen islada izango zirenak. Oso
historia aberatsak, oso historia

276
00:25:50,891 --> 00:25:57,850
interesgarriak eta hori gizartearen
historiaren eta memoria osatzeko

277
00:25:57,850 --> 00:26:05,260
baliogarria izango direnak. Nik uste dut
lan horren bitartez eta elkarrizketen

278
00:26:05,260 --> 00:26:10,720
bitartez lortuko dugula hori eta nik
uste dut hemendik urte batera eta

279
00:26:10,720 --> 00:26:15,760
horrela bueno emaitza horiek
plazaratzeko moduan izango garela eta

280
00:26:15,760 --> 00:26:21,460
hain zuzen ere, iristeko garaiz justek
esan duen bezala, pertsona horiek

281
00:26:21,760 --> 00:26:26,920
desagertu arte, zeren bizitzaren legea
da hori desagertzen ari direla eta

282
00:26:26,980 --> 00:26:32,140
erlojuz kontrako carrera dela. Baina
bueno egin dituzten omenaldien antzekoa

283
00:26:32,320 --> 00:26:37,000
egitea eta beraiek ikustea bere
historia, bere historia latz eta bere

284
00:26:37,000 --> 00:26:43,150
historia horiek, zeren hor ere bai
ñabardurak mal, Barkatuko nuke. Gambra

285
00:26:43,180 --> 00:26:48,940
jaunak esan duen bezala, ematen du gerra
bakarrik dela milizianoen edo gudarien

286
00:26:48,940 --> 00:26:53,920
kontua, ez gerra hori gerra guztiak
bezala, eta gainera Espainiako gerra

287
00:26:53,920 --> 00:26:59,710
Zibila horretan izan zen nolabaiteko
aitzindari. Gizarte osoa ukitzen du,

288
00:27:00,340 --> 00:27:06,190
zeren guztiek pairatzen zituzten
bonbardaketak, guztiek hiltzen ziren eta

289
00:27:06,250 --> 00:27:10,480
hain zuzen ere, guztiek izan zituzten
horrelako tragediak eta horrelako gauzak

290
00:27:10,690 --> 00:27:17,470
errekuperatzea eta gizon eta emakume
horien aurrean, zahar diren horien

291
00:27:17,530 --> 00:27:21,340
aurrean jartzea eta ez hau
berreskuratzean nik uste dut inportantea

292
00:27:21,340 --> 00:27:25,601
dela. Horregatik. Horrekin bukatuko dut
Euskaraz gutxienez. Nik uste dut

293
00:27:27,550 --> 00:27:32,470
eskertzekoa dela eta asmatu egin duzuela
proiektu hori laguntzeagatik, zeren

294
00:27:33,131 --> 00:27:36,671
proiektu hori, horrelako proiektuak
benetan ez badago horrelako laguntzarik.

295
00:27:36,910 --> 00:27:42,850
Oso saila diré ezera aurrera eramatea.
Laburbilduz. Castellanos nahi baduzue.

296
00:27:44,290 --> 00:27:49,510
Gracias a la Diputación de Guipúzcoa por
apoyar este proyecto. Creo que aciertan

297
00:27:49,600 --> 00:27:54,850
porque viene a al rellenar un hueco que
hay en el tema de la memoria histórica

298
00:27:54,850 --> 00:27:58,750
que llevamos ahora de 2 décadas para
aquí, que es el tema del trabajo de los

299
00:27:58,750 --> 00:28:03,640
trabajos y de la del conocimiento del
exilio y dentro de este mundo del exilio

300
00:28:03,641 --> 00:28:09,220
derivado de la guerra civil española del
36 al 39, hay un aspecto importante que

301
00:28:09,220 --> 00:28:17,620
es él y sobre todo en el tema del País
Vasco, más claro, porque los las la

302
00:28:17,620 --> 00:28:21,100
cantidad de niños que salieron de ti
proporcionalmente sería seguramente la

303
00:28:21,100 --> 00:28:25,330
más alta de todo el Estado. Y quiero
decir, es el exilio de los niños.

304
00:28:25,631 --> 00:28:30,970
Entonces, aunque se haya algo berandu,
aunque sea algo tarde, porque eso, como

305
00:28:30,970 --> 00:28:34,810
ha dicho Julia, ya por ley de vida de
esta generación, se está terminando.

306
00:28:34,810 --> 00:28:38,770
Pero precisamente por ello, erdaraz
esaten den bezala, más vale tarde que

307
00:28:38,770 --> 00:28:43,420
nunca. Me parece que es importante
ponerles delante de ellos el que la

308
00:28:43,420 --> 00:28:48,340
historia lo recupere y la historia
recuperarlos es no sólo sabe los nombres

309
00:28:48,340 --> 00:28:52,000
de todos los que salieron, sino ver en
qué circunstancias salieron, que

310
00:28:52,060 --> 00:28:57,490
acogidas hubo. Es muy interesante ahora,
por ejemplo, Parekatzea, konparatzea.

311
00:28:57,760 --> 00:29:00,130
Hablamos ahora de los lemas.

312
00:29:01,150 --> 00:29:06,640
Pues éstos eran mello menores.
Acompañados, en muchos de los casos

313
00:29:06,700 --> 00:29:11,020
acompañados puso usa más por sus
abuelas, etcétera, que salen al exilio,

314
00:29:11,260 --> 00:29:16,600
pero que van a una Europa que les acoge
en parte a otra, a una parte de Europa

315
00:29:16,600 --> 00:29:20,410
que rechaza y hace políticas contra
ellos deitzera en una institución como

316
00:29:20,470 --> 00:29:24,760
el contexto de la guerra, y que además
tiene unos desarrollos en el caso de los

317
00:29:24,760 --> 00:29:29,980
niños guipuzcoanos, muy ricos y
plurales. Respecto al de otras zonas.

318
00:29:29,980 --> 00:29:33,760
Por qué. Porque así como por ejemplo, la
mayor parte de los niños de Bizkaia

319
00:29:33,880 --> 00:29:37,870
salen en expediciones. Los niños de
Gipuzkoa van a participar en esas

320
00:29:37,870 --> 00:29:42,400
expediciones que se hacen a partir de
febrero del 37. Pero también cómo había

321
00:29:42,400 --> 00:29:47,170
sido el primer exilio que empieza con la
caída de Irún. Muchos de ellos salen con

322
00:29:47,260 --> 00:29:52,000
parte de su familia, etcétera, y se
diseminan por toda Europa en un cúmulo

323
00:29:52,000 --> 00:29:57,550
de situaciones diferentes y plurales. Y
lo mismo ocurre para la vuelta. Es lo

324
00:29:57,550 --> 00:30:00,490
que estamos viendo en esta
investigación. La vuelta va a ser, por

325
00:30:00,490 --> 00:30:05,170
ejemplo, en periodos distintos. Habrá
gente que volverá al terminar la Guerra

326
00:30:05,170 --> 00:30:09,700
Civil, habrá gente que volverá en los
años 40, habrá otros que no volverán

327
00:30:09,700 --> 00:30:14,230
hasta los 20 años de la Guerra Civil.
Parte de los niños de Rusia, y habrá

328
00:30:14,320 --> 00:30:18,940
gente que no volverá nunca y que se
exilió será el comienzo de un exilio,

329
00:30:19,150 --> 00:30:23,940
diríamos permanente, que es otra de las
características común al exilio, de

330
00:30:23,940 --> 00:30:28,570
derivado de la Guerra Civil española.
Así como en Europa, el nazismo o el

331
00:30:28,570 --> 00:30:33,730
fascismo terminó en el año 45. La
dictadura española prolongó el exilio

332
00:30:33,730 --> 00:30:37,930
Para mucha gente, entre ellos niños
también, claro está, hasta la muerte de

333
00:30:37,990 --> 00:30:42,970
el dictador. Y entonces recuperar todo
esto yo pienso que es algo importante de

334
00:30:42,970 --> 00:30:48,130
justicia. Y aunque ya lleguemos tarde,
más vale tarde que nunca, por lo menos a

335
00:30:48,130 --> 00:30:52,180
esta a esta franja de esta generación
que aún vive, a las que estamos

336
00:30:52,180 --> 00:30:55,120
entrevistando ahora, que va a ser una de
las aportaciones también muy

337
00:30:55,120 --> 00:30:59,890
interesantes. Ez da darle voz la
alegría. Me acuerdo Yo estuvimos hace 2

338
00:30:59,890 --> 00:31:05,110
semanas aprovechando nuestro viaje al
Archivo de Salamanca con Anita del

339
00:31:05,110 --> 00:31:11,980
Bosque. La alegría LAB. Yo creo que el
repunte de privacidad que le dio el ella

340
00:31:11,980 --> 00:31:16,840
durante una hora, hora y media, contar
lo que ya había vivido como niña y

341
00:31:16,840 --> 00:31:20,500
supongo la alegría que supone para ella
que vea que haya gente que se está

342
00:31:20,500 --> 00:31:24,730
ocupando ahora de recuperar esa
historia. ETA besterik gabe, nik uste

343
00:31:24,730 --> 00:31:30,280
dut gehiegi luzatu garela, baina hemen
ikusten duzuenez, gu oso pozik gaude eta

344
00:31:30,340 --> 00:31:37,090
oso motibatuta lan horri aurrera
emateko. Eta berriro eta ez da hozte

345
00:31:37,100 --> 00:31:37,420
errekor.

346
00:31:38,920 --> 00:31:44,080
Mila esker. Proiektu hori laguntzea
arren eta aurrera eramango dugu hurrengo

347
00:31:44,080 --> 00:31:44,620
hilabeteetan.

348
00:31:46,330 --> 00:31:48,640
Oso ondo. Eskerrik asko Josu eta Julia.

349
00:31:49,750 --> 00:31:53,320
Igual aipatu ez dugun gauzatxo bada,
kontua da proiektu honek beste zailtasun

350
00:31:53,320 --> 00:31:57,190
bat ere badaukala. Gauza bat da
artxiboetako lana eta artxibo asko

351
00:31:57,190 --> 00:31:59,230
bisitatu behar dira. Ordu askotako lana
da hori.

352
00:32:00,490 --> 00:32:05,920
Baina gero zerrenda horiekin eta esan
dugu dagoeneko 4001 gerrako Gipuzkoako

353
00:32:05,920 --> 00:32:09,250
gerrako mueren y ume identifikatu
ditugula. American gehiago aterako dira,

354
00:32:09,250 --> 00:32:11,590
baina momentuz 4001 inguru badaude bila
dagoeneko.

355
00:32:13,750 --> 00:32:18,280
Oso lan zaila da gero identifikatzea
horietatik zeintzuk daude bizirik.

356
00:32:18,940 --> 00:32:25,270
Datuak babesteko legea dela eta. Ezin
degu udaletxeetan kontsultatu eta ezin

357
00:32:25,270 --> 00:32:30,040
dugu informazio hori eman. Orduan ba
bueno ba sare informalak, Gipuzkoako

358
00:32:30,040 --> 00:32:33,610
beste Memoria Historikoko elkarteen
laguntza ere eskatzen dugu. Herrietan

359
00:32:33,610 --> 00:32:38,140
ditugun kontaktuak, udaletxeetan ere
bai, baina modu informalean jakitzeko

360
00:32:38,170 --> 00:32:43,060
Gipuzkoako herrietan edo ahoz aho edo
zeintzuk dauden bizirik eta beraiengana

361
00:32:43,060 --> 00:32:46,750
joan, elkarrizketak egin eta hori,
Orduan ba bueno horrek ere egia esan,

362
00:32:47,170 --> 00:32:51,790
lana asko zailtzen du. Eta ez dakit,
bukatzeko, norbaitek galderarik edo

363
00:32:51,790 --> 00:32:53,020
baldin badaukazue, ba

364
00:32:56,680 --> 00:33:00,700
bueno por tener un una muestra de la
dimensión del estudio, me gustaría saber

365
00:33:01,070 --> 00:33:05,590
lo iniciado ya en Debagoiena. Cuántos
niños de la guerra habéis conseguido

366
00:33:05,590 --> 00:33:08,500
identificar o con cuántos habéis
conseguido contactar.

367
00:33:10,960 --> 00:33:11,260
Bai.

368
00:33:12,880 --> 00:33:20,800
Hasi ginenean, 60 bat hammett contestó
castellano, perdona. Cuando empezamos el

369
00:33:20,830 --> 00:33:24,580
proyecto, nosotros ya venimos de
Debagoiena, hemos hecho trabajos

370
00:33:24,580 --> 00:33:28,480
diferentes y aunque no habíamos cogido
este tema como tema central, niños de la

371
00:33:28,480 --> 00:33:32,980
guerra en otras, en otros trabajos que
hayamos hecho, bueno pues salían sus en

372
00:33:32,980 --> 00:33:38,410
sus entrevistas y teníamos identificados
como unos 60 o así vivos.

373
00:33:39,430 --> 00:33:45,160
Pero justo al término de empezamos a
salir en los medios de comunicación pues

374
00:33:45,160 --> 00:33:50,050
que iban a ser los homenajes, tal y
muchas veces aparecen por casualidades,

375
00:33:50,590 --> 00:33:54,300
por por una llamada de teléfono que
estás hablando con una señora y te dicen

376
00:33:54,300 --> 00:33:58,750
no, pero es que tengo una prima en
Bergara, que también. Entonces hemos

377
00:33:59,380 --> 00:34:05,500
empezamos con 60 y hemos terminado en
justo en los días de los homenajes, con

378
00:34:05,500 --> 00:34:11,440
81 Y el mismo día del homenaje apareció
otro más Osa con 82. Para estoy hablando

379
00:34:11,440 --> 00:34:13,060
de personas vivas en este momento.

380
00:34:17,920 --> 00:34:20,920
Eso es un poco lo que decíamos no queda
el.

381
00:34:22,240 --> 00:34:27,460
Aunque sea proporcionalmente número
pequeño. Da un poco idea de que si en el

382
00:34:27,460 --> 00:34:31,660
momento que empiezas a trabajar, en el
momento que empiezas, o 2en cuando con

383
00:34:31,660 --> 00:34:35,980
documentación o abrir esto un poco por
medio por los medios de comunicación y

384
00:34:35,980 --> 00:34:42,160
tal es que hace es una idea de que hay
más gente de la que la que tú puedes

385
00:34:42,160 --> 00:34:43,240
tener controlada.

386
00:34:47,500 --> 00:34:50,920
Gero esan behar da etxe askotan ere ba
bueno beldurrak eraginda, ez,

387
00:34:50,920 --> 00:34:54,790
Frankismoko urte luzeak eraginda edo gai
hauetaz askotan ez dela hitz egin ere

388
00:34:55,240 --> 00:34:59,440
eta transmisio transmisio bat ez dela
familia askotan. Beste askotan bai,

389
00:34:59,440 --> 00:35:02,741
baina askotan ez. Gertatu zait nire
herriko ni mutrikuarra naiz, nire

390
00:35:02,740 --> 00:35:06,910
herriko gerrako haurren zerrenda pasatu
zidatenean, banderen lagun baten aita

391
00:35:06,910 --> 00:35:10,330
agertzen zen gerrako babesera eta bere
gara joan nintzenean zer. Eta badakizu

392
00:35:10,330 --> 00:35:14,560
zure aitaren aspaldi da brita. Badaukazu
argazkirik, beraien bizitzari buruz

393
00:35:14,560 --> 00:35:15,640
badaukazu informaziorik.

394
00:35:16,660 --> 00:35:20,770
Eta esan dut, ba ez nik eta ez nire amak
ama bizi oraindikan ez genekien gure

395
00:35:20,770 --> 00:35:24,310
aita gerrako umea izan zenik eta udako
informazio guztia non egon zen

396
00:35:24,340 --> 00:35:28,030
Frantzian, zein lekutan eta han etxean
ez da transmisiorik Etxean Berak ez zuen

397
00:35:28,031 --> 00:35:32,140
sekula aipatu bere emazteari eta bere
seme seme-alabei. Gerrako umea izan zen

398
00:35:32,140 --> 00:35:37,660
Nik orduan, bueno egia da, bueno askori
orain beraiengana elkarrizketa edo

399
00:35:37,660 --> 00:35:40,840
egiterakoan edo ba bueno oroitzapen
haiek eta gogorarazten dizkiegu eta

400
00:35:41,020 --> 00:35:44,920
rival suertatzen dira, baina urte
luzeetan ba beste gerra zibileko kontu

401
00:35:44,920 --> 00:35:48,521
askorekin gertatu den bezala, isiltasuna
nagusi izanda, beldurra ere bai eta

402
00:35:48,520 --> 00:35:53,020
bueno gai hauetaz askotan hitz egin ere
egin izan 1000 askotan orduan ba bueno,

403
00:35:53,860 --> 00:35:58,510
edo gelditu da informazioa mugatuta
familiaren barruan. Familiakoak

404
00:35:58,511 --> 00:36:04,150
badakite, baina klaro, gero ez badira
azaltzen beste leku batzuetan taula pues

405
00:36:04,150 --> 00:36:07,810
bueno horiek ere. Eta Orio inportantzia
handikoa izan zen.

406
00:36:08,890 --> 00:36:11,170
Guk ditugu ya nolabait esateko.

407
00:36:12,281 --> 00:36:18,280
Gipuzkoako umeen zerrendatan. Ja ja
laister iritsiko gara 4000ra. Osea

408
00:36:18,340 --> 00:36:22,960
dokumentatuta. Eta horiez gain egongo
dira beste batzuk, hori dokumentuetan

409
00:36:22,960 --> 00:36:28,250
orain arte azaldu ez direnak. Eta
4000tik gora izango da. Oso oso

410
00:36:28,270 --> 00:36:32,680
inportantea da orduko demografia
kontutan izanda 4000 ume Gipuzkoakoa.

411
00:36:37,480 --> 00:36:39,160
Ez, ez, ez, ez ez bezala.

412
00:36:40,450 --> 00:36:40,840
Bizirik.

413
00:36:44,680 --> 00:36:45,250
2 urtetarako

414
00:36:55,031 --> 00:36:59,410
egon behar dira seguru daudela 500etik
gora Gipuzkoan. Momentu honetan.

415
00:37:01,180 --> 00:37:03,850
Llueve. Eta moduan esango dizut.

416
00:37:05,050 --> 00:37:09,760
Ez dakit. Nik nahiz eta letretakoa izan
eta kalkuluak egiteko ez naiz oso ona.

417
00:37:10,300 --> 00:37:16,570
Baina esaterako, espedizioekin ateratzen
zirenak teorías izan behar zituzten.

418
00:37:16,810 --> 00:37:23,380
Será lau edo 5 urtetik gora. Aquí, de 5
a 15 años. Horrek esan nahi du 5

419
00:37:23,410 --> 00:37:30,700
urterekin espedizio batean azaldu zena
eta 5 urte 37an zela jaioa En el 32.

420
00:37:32,320 --> 00:37:38,740
Por un pecha un zaharragoa direnak, 14,
15 urte zituztenak son nacidos en el 22

421
00:37:38,740 --> 00:37:44,200
24 Esanen horiek esaterako, hemen azaldu
den bat. Guzti guztiak daude en una

422
00:37:44,200 --> 00:37:51,820
franja de edad de 92, 93, 97 años
iristen direnak franja horretara. Diré

423
00:37:51,880 --> 00:37:59,980
oso gutxi. Orduan, 4000 horietatik
gehiengo bat, nik esango nuke %90 edo

424
00:38:00,100 --> 00:38:02,650
%80ra ia desagertu egin da.

425
00:38:04,450 --> 00:38:06,790
Baina da hori, kalkuluak horrela es
claro.

426
00:38:13,330 --> 00:38:16,690
Debagoienan ere bizirik dauden guztiak
ezin izan dira joan. Batzuk badaude,

427
00:38:16,720 --> 00:38:19,060
hori da, egoitzetan edo bueno harira,

428
00:38:20,531 --> 00:38:24,640
arazo larriekin eta denak ez daude
testigantza emateko moduan. Su oso

429
00:38:24,640 --> 00:38:28,600
gaztea zara eta Kasa tienen bezala,
Baina hari oroitzen naiz kontuetan

430
00:38:28,600 --> 00:38:29,620
gabiltzalako taula.

431
00:38:31,480 --> 00:38:36,670
Aspaldidanik ja ez dira ateratzen
egunkarietan Led azaltzen ziren bezala.

432
00:38:37,180 --> 00:38:43,420
Gudari del batallón No sé qué emita. Ya
han desaparecido. Orain dela gutxi, joan

433
00:38:43,420 --> 00:38:49,840
den urtean esaterako, hil ser Gerardo
bujanda, baina 100 urterekin, hori zen

434
00:38:49,930 --> 00:38:55,330
gudari. 17 urterekin Esan zaigun
gazteagoak direnak umeak zirenean.

435
00:38:55,360 --> 00:38:59,950
Orduan daude ya franja horretan. Ya de
los 90 para ir ya están.

436
00:39:01,840 --> 00:39:07,271
Gero aipatu duzu batzuk oraindik bizi
direla erbestean, ezta. Horiek ere

437
00:39:07,270 --> 00:39:10,240
sartuko dira elkarrizketetan. Joango
zarete beraiek elkarrizketa horiek

438
00:39:10,240 --> 00:39:10,780
egitera ere.

439
00:39:12,520 --> 00:39:14,350
Zelan, barkatu. Oin.

440
00:39:17,330 --> 00:39:21,640
Jarraitzen dutenak ere elkarrizketatuko
dituzue edo itzuli direnak bakarrik.

441
00:39:21,640 --> 00:39:24,370
Hemen elkarrizketa. Ez, ez, ez.
Adibidez,

442
00:39:25,750 --> 00:39:31,150
bakoitzak begiratu amena agertzen da,
Adibidez, Paquita García Hernández sea

443
00:39:31,330 --> 00:39:37,060
dokumentalean agertzen da eta auzi
adibidez, Arrasateko esan 2 urterekin

444
00:39:37,120 --> 00:39:44,290
fan zen fanzineen frantziarrak.
Familiako istorioa da. Tremebunda. Bera

445
00:39:44,290 --> 00:39:51,850
bertan, Frantzian, geldiketa da, bertan
ezkontzen da eta estatura bueltatu zen

446
00:39:52,170 --> 00:40:00,040
dela orain dela urte batzuk. Eta
Gipuzkoara etorri beharrean bera

447
00:40:00,340 --> 00:40:04,751
Bartzelona, Bartzelonako nasak
akordioetan.

448
00:40:06,490 --> 00:40:11,081
Villanova Vilanova i la Geltrú bizi da,
baina bueno semi eta Bartzelonan dauke

449
00:40:11,080 --> 00:40:17,830
eta. Eta elkarrizketa Bartzelonan
egindakoa era bai. Momentu batean,

450
00:40:20,230 --> 00:40:26,620
interesetan bagara badagoela gerrako ume
bat, Ez daki nuen. Bueno ba diru haietan

451
00:40:26,620 --> 00:40:30,430
bada joango garen momentu honetan
adibidez,

452
00:40:32,531 --> 00:40:39,100
hemen agertzen direnak jada
Debagoienean, Arrasate-bergara tan, gero

453
00:40:39,100 --> 00:40:44,321
Viana adibidez, badago zeren nizun bat
Vianako erresidentzia batean dagoela,

454
00:40:44,830 --> 00:40:45,730
Salamancan,

455
00:40:46,990 --> 00:40:54,910
Anita eta Bartzelonan Bartzelonan da ze
Paquita. Teresa Alonso. Eta bai edo bai

456
00:40:54,910 --> 00:40:56,650
goazela momentu baten.

457
00:40:58,120 --> 00:41:04,540
Claro berezi bat du eta pertsona hori
ondo baldin badago buruz zuk esan duzun

458
00:41:04,540 --> 00:41:10,390
acabó batzuk bizirik da, baina agian
momentu batean jada ez dute gaitasunik,

459
00:41:11,500 --> 00:41:20,020
bueno ba testigantza koherente bat
emateko. Eta orduan bueno ba hor ere bai

460
00:41:20,020 --> 00:41:24,040
iguale hartu egin behar ditugula
istorioak eta baina ez duela merezi.

461
00:41:25,390 --> 00:41:31,450
Eta horixe, gero. Klaro, interesgarria
da apur bat. Oso polita da ikustea alde

462
00:41:31,450 --> 00:41:35,620
batetik egia da ja adin oso,

463
00:41:37,011 --> 00:41:48,400
oso adin altua daukatela, baina besteek
aldetik, batzuk nahiz eta 82, 94, 15,

464
00:41:48,430 --> 00:41:56,440
16. Y dárselas sute errondo. Burut burua
daukatela impresionante. Eta bai.

465
00:41:58,330 --> 00:41:59,410
Oso polita da.

466
00:42:01,720 --> 00:42:09,430
Ehuren udako. Ze inportantea den halako
gauzak. Osea zelan berpiztu egiten

467
00:42:09,430 --> 00:42:15,280
diela, gustatzen zaiela, zaiela kontatu
die. Eta ez da, ez da erraza. Egun

468
00:42:15,281 --> 00:42:15,731
hauetan.

469
00:42:17,080 --> 00:42:23,160
Har este omenaldietan Con Bentetan
genuenez ez dela batere erraza guretako

470
00:42:23,200 --> 00:42:31,510
B sosa hija. Kamera baten aurrien
pinganillo jarri diozu. Batzuetan urduri

471
00:42:31,511 --> 00:42:34,300
jartzen 10 aurreko egunetik.

472
00:42:35,531 --> 00:42:40,600
Osea ez dela orain ikusten dugu hemen
korteak jada ondo in jada ondo pega

473
00:42:40,600 --> 00:42:43,090
aute. Baina ororendako B trago bat da.

474
00:42:49,540 --> 00:42:56,171
Elkarrizketatu dugu. Baina baita ere guk
esaten dugunean cerot 16 urte zituztenak

475
00:42:56,170 --> 00:43:01,691
36an kolpe militarra hasi zenean. Gero
kontuan izan behar dugu ihesi joandako

476
00:43:01,750 --> 00:43:09,970
asko jaso zirela erbestea. Batzu
Santanderren gijonen, Bizkaian, asko

477
00:43:10,031 --> 00:43:15,040
Elorrion, Durangon, hilurren. Horrek
gauzak esan diegu, baina baita ere

478
00:43:15,400 --> 00:43:21,400
Frantzian, Katalunian. Eta horrek
adibidez azkenengoa azken-aurrekoa

479
00:43:21,400 --> 00:43:28,150
agertu zena. Oñatiar bazen bera, Hecha
Donostiakoak eta bera jaio zen Ni

480
00:43:28,150 --> 00:43:36,881
Messe-n. Montpellier ondoen, baina jaio
zen 38an eta 38an eta 37an jaiotakoak

481
00:43:37,180 --> 00:43:41,530
Gipuzkoan egongo dira, ez. 101 inguru
bai, Segurutik daudela heren bat inguru.

482
00:43:41,830 --> 00:43:48,970
Zergatik. Guk Debagoiena ikusi dugu eta
piku daudela, egongo dira. Eta horri 10

483
00:43:49,000 --> 00:43:56,740
gazteenak. Baina egia da 94 urteko bat
topatzen duzu eta dago 83 urtekoa baino

484
00:43:56,920 --> 00:44:01,870
hobekiago. Osasunez horrelako gauzak
prestatzen dira. Horiek ere sartzen dira

485
00:44:01,870 --> 00:44:03,941
ikerketan. Erbestean jaiotako umeak ere
bai.

486
00:44:05,230 --> 00:44:09,850
Gero argitze aldera, ni neure argitze
aldera, aipatu duzu mugaz mugagai,

487
00:44:10,031 --> 00:44:16,960
muga-pasa zuten umeak sartu dituzuela.
Baina muga zein da Euskal Herriko muga

488
00:44:17,020 --> 00:44:18,970
edo Espainiar Estatukoa.

489
00:44:25,720 --> 00:44:30,491
Santander aipatzen da beste aipatzen da
hori. Zubi lana egin zuen zerbait izan

490
00:44:30,490 --> 00:44:36,760
zen, baina akaso 1en bat Santanderren
geratu zen edo eta hori ere sartu ote

491
00:44:36,761 --> 00:44:38,920
zenuten galdetzen zen nire

492
00:44:46,031 --> 00:44:50,770
tenía festa dauka. A bueno, eskerrik
asko guztioi etortzeagatik eta

493
00:44:51,580 --> 00:44:52,090
hurrengora arte