1
00:00:00,000 --> 00:00:04,170
Beno, egun on guztioi eta eskerrik asko gaur
hona gerturatu zareten hori eta

2
00:00:04,170 --> 00:00:07,680
ona baita ere streaming bidez etxetik edo
bulegotik jarraitzen ari zareten

3
00:00:07,680 --> 00:00:08,070
hori ere.

4
00:00:09,820 --> 00:00:13,120
Gaurko gaiarekin hasi aurretik,
barkatuko didazue, baina bueno aipamen

5
00:00:13,120 --> 00:00:14,260
txiki bat egin nahi nuke.

6
00:00:15,520 --> 00:00:20,950
Aste honetan David Beriain eta Roberto
Frailes Burkina Fason hiltzen diren

7
00:00:21,011 --> 00:00:25,930
kazetari eta kameraren familia, lagun eta
lankide ohi. Doluminak eta besarkada

8
00:00:25,930 --> 00:00:31,330
bat helarazi nahi dizkizuegu.
Horrelakoetan konturatzen gara zein

9
00:00:31,330 --> 00:00:36,670
egoera zailetan aritzen diren kazetari eta
lau atalak eta argazkilari hauek

10
00:00:36,730 --> 00:00:41,411
munduko hainbat bazterretan giza
eskubideen urraketak azaleratu eta guri

11
00:00:41,470 --> 00:00:46,210
horien berri emanez. Giza eskubideen
defentsan konprometitutako 2 gazte

12
00:00:46,210 --> 00:00:50,560
ziren, eta beno ba behintzat aipamen xume
hau berek berek omenez.

13
00:00:51,670 --> 00:00:59,080
Eta ona gaurko gaiari helduz, Intxorta 1937
kultur elkarteak eta Gipuzkoako Foru

14
00:00:59,140 --> 00:01:03,580
Aldundiaren arteko lankidetza proiektu bat
aurkeztu nahi dizuegu.

15
00:01:04,870 --> 00:01:09,550
Gerrako umeak, Gipuzkoako gerrako umeak
identifikatu eta haien memoria

16
00:01:10,270 --> 00:01:14,410
berreskuratu eta ikertzeko ekimen bat
aurkeztu nahi dizuegu, hain zuzen ere.

17
00:01:15,520 --> 00:01:19,660
Horretarako, mendira gaur nirekin.
Intxortan kultur elkarteko 2 kide,

18
00:01:20,980 --> 00:01:25,300
Julia Monge eta Josu Chueca, seguru
asko, denontzako oso ezagunak izango

19
00:01:25,300 --> 00:01:29,320
direnak, ia urte askotako eskarmentua
dutelako gure lurraldean memoria

20
00:01:29,320 --> 00:01:31,630
historikoa koba lanketan, ezta.

21
00:01:33,340 --> 00:01:39,220
Asteburu honetan ikusiko dut Debagoienako
hainbat herritan omenaldiak

22
00:01:39,220 --> 00:01:41,650
antolatu dela gerrako umeen omenez.

23
00:01:43,810 --> 00:01:48,130
Aurreko urtean egin behar zen proiektu bat
zen hori, baina Covidak eragindako

24
00:01:48,130 --> 00:01:52,060
urtebetez atzeratu da eta asteburu
honetan egin ahal da. Gaur aurkeztu

25
00:01:52,060 --> 00:01:56,650
nahi dizuegun proiektu hau. Debagoienan
dagoeneko egin da lanketa hori horren

26
00:01:56,710 --> 00:02:00,130
luzapen bat da eta Gipuzkoa osora
zabaldu nahi duguna.

27
00:02:03,340 --> 00:02:08,800
Gerra zibiletik ihesi, erbestea ezagutu
zuten gerrako umeak identifikatu eta

28
00:02:08,800 --> 00:02:13,780
haien memoria berreskuratzeko azterlan bat
egiten ari gara. Intxorta kultur

29
00:02:14,081 --> 00:02:17,770
elkarteak burutuko dutena eta Gipuzkoako Foru
Aldundiaren finantzaketa eta

30
00:02:17,770 --> 00:02:24,001
laguntza jasoko duena. 2 urteetako
proiektu bat izango da aurten, 2021 eta

31
00:02:24,000 --> 00:02:27,910
osoa gaur aurkeztuko dugu, baina jada
aurreko urte bukaeratik lanean hasita

32
00:02:27,910 --> 00:02:33,310
daude eta 2022 urte osoa honetan emango
dugu.

33
00:02:34,480 --> 00:02:39,520
Helburua da bukatzen denean, 2 urteko
proiektu horren bukaeran, bizirik daude

34
00:02:39,611 --> 00:02:43,120
Gipuzkoako gerrako umeak identifikatzen
ditugun udaletxeko omenaldi bat

35
00:02:43,180 --> 00:02:48,700
ere bai Hemen Foru Aldundiak eta esan dizudan
bezala ba aurreko urte bukaeratik

36
00:02:48,700 --> 00:02:54,940
baina ikerketa aldeetan hasita
daude Intxortako kideak. Gerran

37
00:02:54,940 --> 00:03:00,610
zuzenean parte hartu ez bazuten ere,
gerraren ondorioak helduek beste beraien

38
00:03:00,611 --> 00:03:04,510
gurasoek edo gehiago ere bai sarritan
sufritu behar izan duten beldurra,

39
00:03:05,081 --> 00:03:11,560
bonbardaketak, senitartekoen nondik
aldentzea eta azkenik gurasoen

40
00:03:11,560 --> 00:03:14,110
babesik gabe erbestera joan beharra.

41
00:03:15,400 --> 00:03:19,420
Haietako asko gainera ez dira sekula edo
ziren sekula Euskal Herrira itzuli ere

42
00:03:19,420 --> 00:03:24,670
egin. Erbestean geratu behar ziren. Gure
herriaren eta lurraldearen memoria

43
00:03:24,670 --> 00:03:28,960
historikoa eraiki ere eraiki pieza garrantzitsu
badira gerrako umeen bizipenak

44
00:03:28,960 --> 00:03:34,630
ere ikertzea eta jasotzea. Beraien
sufrimendua azalerazi eta

45
00:03:34,690 --> 00:03:36,130
gizarteratu eta aitortzea.

46
00:03:37,720 --> 00:03:43,450
Memoria beharrezko balioa da kultura
benetan demokratikoa eraikitzeko eta

47
00:03:43,450 --> 00:03:47,710
elkarrekin, elkarrekiko errespetuan eta
bizikidetza baketsuan oinarriturik

48
00:03:47,770 --> 00:03:48,520
egonen dena.

49
00:03:49,690 --> 00:03:54,010
Lan honen bitartez Gipuzkoako Gipuzkoa markatu,
Gipuzkoan jaiotako gerrako umeen

50
00:03:54,010 --> 00:03:59,740
zerrenda osatu nahi da, Zerrenda oso bat
izen-abizenekin, ahal den den

51
00:03:59,740 --> 00:04:05,290
den kasuetan, argazkiekin eta bizi
bizi-historia, bizitza historiak labur

52
00:04:05,290 --> 00:04:10,000
batekin identifikatuz. Bakoitzaren
ibilbidea edo beraien sufrimendua eta

53
00:04:10,000 --> 00:04:15,310
bizipenak jasotzeko. Eta bizirik daudenei
identifikatzen ditugunei elkarrizketak

54
00:04:15,310 --> 00:04:20,620
grabatu nahi dizkiegu. Etorkizunera
begira ere hori jasota geratu

55
00:04:20,650 --> 00:04:25,930
dadin kontutan hartu behar dugu eta niretzako hau
da proiektu honetako

56
00:04:25,930 --> 00:04:30,640
elementu garrantzitsuenetako bat.
Pertsona bat duten adinarengatik

57
00:04:31,090 --> 00:04:37,181
oso-oso adinekoak dira. Bizirik geratzen diren eta
lehen pertsonan gerra zibilean

58
00:04:37,180 --> 00:04:42,340
gertatutakoak kontatzeko gai diren
testigantza bakarrak dira.

59
00:04:42,911 --> 00:04:47,650
Belaunaldi hau joaten denean jada ez da inor
geratuko lehen pertsonan gerra zibila

60
00:04:47,650 --> 00:04:51,490
piztu izan zuena eta beraz, ba bueno ba
bestelako iturritara joan beharko

61
00:04:51,490 --> 00:04:54,550
gara, ba artxibategietara, dokumentaziotara,
baina testigantza

62
00:04:54,580 --> 00:04:58,120
jasotzeko izango dugu azkeneko aukera hau
dugula. Gerrako umea izan zirenak,

63
00:04:58,390 --> 00:05:03,130
orain adinean oso aurrera eginda
daudenak e.

64
00:05:04,990 --> 00:05:08,770
Proiektu hau gaur aurkezten du ere, esan dizuet,
aurreko urte aukeratik Intxortako

65
00:05:08,980 --> 00:05:14,320
kideek irakurri lanean ari dira hainbat
artxibategietara bisitak egingo

66
00:05:14,320 --> 00:05:17,650
dituzte dagoeneko. Berek gero aipatuko dizkigute,
baina beno Salamanca en Madrid,

67
00:05:17,650 --> 00:05:21,640
en Bartzelonan eta hainbat artxibategietan
egongo dira. Uste baino

68
00:05:21,971 --> 00:05:26,590
kasu gehiago topatzen ari dira. Zerrenda
oso-oso luze bat daukate. Horren berri

69
00:05:26,590 --> 00:05:27,370
emango digute.

70
00:05:28,840 --> 00:05:34,390
Eta beno nik ez naiz luzatuko. Erderaz
egingo dizuet orain aipamen txiki bat

71
00:05:34,721 --> 00:05:39,240
eta gero bideo labur bat ikusi ondoren, emaitza eman
diet Puigdemont Р￮ josu Sokari

72
00:05:39,250 --> 00:05:44,390
Esan bideoa izango da laburra, baina
izango da pixkat muestra bat edo zuek

73
00:05:44,411 --> 00:05:49,330
ikusteko dagoeneko identifikatu ditugun
bizirik dauden gerrako ume horiei

74
00:05:49,330 --> 00:05:52,270
buruzko elkarketak. Sakoneko elkarrizketak
egiten ari gara eta horien gorte

75
00:05:52,270 --> 00:05:57,100
txiki batzuk ere izango dira ikusteko zuek
itsasoa zer nolako lana egiten

76
00:05:57,100 --> 00:06:03,670
ari garen. Euskaraz esaten nuen bezala. Gaur
aurkeztu nahi dugu Intxorta 1937

77
00:06:03,760 --> 00:06:09,550
kultur elkarte memorialista Gipuzkoako Foru
Aldundiaren laguntzarekin

78
00:06:09,550 --> 00:06:13,750
garatzen ari den azterketa sakona,
Gipuzkoako gerrako haurrak

79
00:06:13,750 --> 00:06:19,270
identifikatzeko eta haien memoria
berreskuratzeko. Gerrako haur

80
00:06:19,270 --> 00:06:23,831
horiek, gerran zuzenean parte
hartu ez zuten arren, ondorio

81
00:06:24,340 --> 00:06:28,720
larriak jasan zituzten. Kasu
askotan, baita helduetan

82
00:06:28,721 --> 00:06:35,140
ere. Beldurra, bonbardaketak, familiengandik
urruntzea eta, azkenik, erbesteratu

83
00:06:35,200 --> 00:06:40,210
beharra pairatu zituen, gurasoak eta
etxeak atzean utzita. Eta

84
00:06:40,210 --> 00:06:43,600
gainera, horietako asko ez ziren inoiz Euskadira
itzuli.

85
00:06:44,650 --> 00:06:47,740
Gerrako haurrak pieza garrantzitsuak dira gure
lurraldeko memoria historikoa

86
00:06:47,740 --> 00:06:52,841
eraikitzeko, eta, zalantzarik gabe,
aintzatespena merezi dute. Eta

87
00:06:52,840 --> 00:06:58,270
bizi izan zuten sufrimenduaren berri ematen
dela. Gainera, beren adinagatik,

88
00:06:58,270 --> 00:07:03,220
Euskaraz nioen bezala, Azken protagonistak
dira, demagun bizi izan

89
00:07:03,670 --> 00:07:06,430
direla, gerra lehen pertsonan ikusi
zutela, Eta beraz, testigantza

90
00:07:06,430 --> 00:07:09,610
horiek jasotzeko dugun azken aukera da.

91
00:07:12,250 --> 00:07:15,940
Zalantzarik gabe, etorkizuneko belaunaldiei
utziko diegun ondarea izango dira,

92
00:07:15,940 --> 00:07:20,590
urte haietan gertatu zena hobeto uler
dezaten. Eta gehiago luzatu gabe.

93
00:07:20,920 --> 00:07:25,390
Beno, bideo txiki bat jarriko
dizuegu gerrako haurren

94
00:07:25,390 --> 00:07:29,770
testigantzak biltzeko egiten ari
garen lanaren erakusgarri.

95
00:07:29,770 --> 00:07:34,300
Ondoren, Julia Monge eta Josu Chueca
Intxortako 1637 kultur

96
00:07:34,300 --> 00:07:40,780
elkarteko arduradunek hartu dute hitza, lan
honi buruzko xehetasun gehiago

97
00:07:40,780 --> 00:07:46,270
emateko. Ahaztu zaidana aipatzea da lanaren
dimentsioa ikusita Gipuzkoa

98
00:07:46,270 --> 00:07:51,430
guztiko Gipuzkoa osora behartzeko lana
izango dela. Lan asko eskatzen du

99
00:07:51,430 --> 00:07:56,980
artxibo bogotako eta jendea topatzeko
identifikatzeko Lan ordu asko eskatzen

100
00:07:56,980 --> 00:08:03,250
du. Beraz. Beno ohiko Intxortako kideez
gain, proiektu honetara beste hainbat

101
00:08:03,250 --> 00:08:07,780
kide esanguratsu ere gehitu dira. Gure
lurraldean memoria historikoaren

102
00:08:07,780 --> 00:08:12,550
lanketan eta ikerketan oso ezagunak
direnak. Adibidez Josu Chueca Bera edo

103
00:08:12,610 --> 00:08:17,350
Xabier Urmeneta hemen daukagu eta gure
zuzendaritzako teknikaria izan dena,

104
00:08:17,380 --> 00:08:20,860
Erretiroa hartu berri eta bueno ba
beraiek ere lantalde horretara gehitu

105
00:08:20,860 --> 00:08:26,740
dira eta lantalde oso zabala eta anitza
osatu dute lanketa mardul hau burutu

106
00:08:26,740 --> 00:08:30,100
ahal izateko. Eta beno besterik gabe
bideo bat jarriko dugu. Eta ondoren,

107
00:08:30,910 --> 00:08:33,401
Juliak eta Josuk hartuko dute hitza.
Eskerrik asko.

108
00:08:35,950 --> 00:08:41,620
Nintzen Bradlee. Haitza frentearen
sabina da bata famlia. Datak nire

109
00:08:41,630 --> 00:08:47,710
arrebak eta ateak eta horrek. Frantzian,
hemendik, Bilbora, Bilbotik, Castro

110
00:08:47,920 --> 00:08:54,610
Castrora, Castrotik Santanderrera da
zentrotik. Zartada erotic. Frantziara

111
00:08:54,760 --> 00:08:55,600
sarera.

112
00:08:57,400 --> 00:09:02,770
Nexe postaz, nagusia izango litzatekeen bezala. Ez
berak, ez inork, ez Hernandezek

113
00:09:03,460 --> 00:09:04,330
dio, Errusiak.

114
00:09:05,650 --> 00:09:10,600
Esaldian 4 luze. Santanderrera
iritsi ginen eta ez gintuzten

115
00:09:10,600 --> 00:09:16,510
hartu. Non ez ziguten ezertan
lehorreratzen utzi. Orduan ontzia

116
00:09:16,510 --> 00:09:17,620
itzuli zen.

117
00:09:19,030 --> 00:09:27,300
Frantziara iristeko bidea hartu zuen.
Fatxadak bezala. Hitz egiten ari da

118
00:09:27,310 --> 00:09:28,610
Antzola hatzez kronometroa.

119
00:09:29,770 --> 00:09:34,600
Aita kotxe baten kontra jokatzen ari zen, eta
Eibarrera iritsi zitzaigun, non zeukan

120
00:09:34,600 --> 00:09:43,780
neska bat ukuilura joaten zen, herri txiki batera eta
Ingalaterra Frantziarako zerrendak

121
00:09:43,990 --> 00:09:45,860
bizitzera eta ezagutzera.

122
00:09:46,990 --> 00:09:55,480
Aita bakarrik guztien lehen zela hauen
Bilbon gaizki. Amak apuntatu zuen, Moskun

123
00:09:55,490 --> 00:10:02,860
ezean Francia bidalketarako gailu handik
guerra de Bilbao.

124
00:10:04,780 --> 00:10:13,030
Bushek Santanderrera joateko esan zion. Soula ikus
daiteke, irten. Eta Frantziako gutxiagorekin

125
00:10:13,380 --> 00:10:14,080
joan ginen.

126
00:10:15,460 --> 00:10:21,250
Azkenean behintzat Kataluniara. Bideoan
Sobietar Batasunarentzat. Irailean uzten

127
00:10:21,250 --> 00:10:29,170
genuen Bizkaira. Handik joan ginen.
Galdera ostera, bere hartan. Guk

128
00:10:29,650 --> 00:10:34,150
3 hilabete eginda, Santurtziren barkuan.

129
00:10:36,220 --> 00:10:38,950
Printzi gara, Capbreton Habanan zen.

130
00:10:40,270 --> 00:10:40,900
Zoragarriak.

131
00:10:42,010 --> 00:10:42,820
Akordatzen naiz.

132
00:10:57,130 --> 00:11:04,900
Kaixo, egun on. Eskerrik asko Jon Bayonek
esanda hauen moduen.

133
00:11:06,130 --> 00:11:14,380
Beno ba Debagoienean hasi ginenean, lan
honekin gure helburua momentuz bakarrik

134
00:11:14,380 --> 00:11:19,600
zen Elgetan, joan zen urtean Elgetan
omenaldi erraldoi bat eginez

135
00:11:19,990 --> 00:11:22,300
Debagoieneko gerrako umeekin.

136
00:11:23,860 --> 00:11:32,170
Horrek esan nahi du 19 zirela jada hasi
ginela lan hau eta lanak aurrera

137
00:11:32,170 --> 00:11:38,651
begira heinean konturatu ginen zer inportantzia
zeuzkan eta pentsatu genuen polita

138
00:11:38,770 --> 00:11:45,070
izango zela zela edo beharrezkoa izango zela
Gipuzkoa lurralde osora

139
00:11:45,310 --> 00:11:45,910
gehitzea.

140
00:11:47,020 --> 00:11:51,670
Horregaitik joan ginen lehen batzar nagusietara eta
bueno ba Foru Aldundiak onartu

141
00:11:52,000 --> 00:11:58,390
zuen, interesgarria izango zen lan hau
eta ona ba eskertzen, asko

142
00:11:58,390 --> 00:12:05,290
eskertzen dugu. Gehituko ote apur bat. Oso
ondo esplikatu du Jonek apur bat zer

143
00:12:05,290 --> 00:12:12,850
den orokorrian proiektua. Eta gehitu egin
behar dut bakarrik pare bat gauza.

144
00:12:12,850 --> 00:12:19,870
Alde batetik, gerrako umeak esaten
dugunean zero eta 16 urte bitartekoek

145
00:12:21,790 --> 00:12:26,590
jasoko ditugula horren alde batetik, eta
beste aldetik,

146
00:12:27,941 --> 00:12:33,670
erbestera edo gerrak, umeek esaten
dugunean ere bakarrik hartu behar

147
00:12:33,670 --> 00:12:42,340
dugula muga pasau zutenek, zeren une
batzuetan ere ematen du agian igual

148
00:12:42,340 --> 00:12:49,030
amen zea lurraldeen edo edo edo Euskadin
mugimendu batzuk hiltzen dituztela

149
00:12:49,030 --> 00:12:56,080
udalerri batetik bestera familiekin eta
baina horrek ez gaitu ez dugulako

150
00:12:56,080 --> 00:13:02,980
hartzen apur bat, pare bat datu horrek
berdin inportantea 10, e.

151
00:13:04,120 --> 00:13:12,100
Ba hauxe, Hergueta non geneukan
pentsatua eta omenaldi erraldoi bat

152
00:13:12,100 --> 00:13:18,280
egitea. Hori ez zen posible pandemiagatik eta
bueltak emanez gero gehienbat

153
00:13:18,280 --> 00:13:24,520
kontuan hartuz zein adinak izango ziren.
Orain une honetan pertsona honek

154
00:13:24,520 --> 00:13:32,711
erabaki genuen herriz-herri baitie ya
gehixeago luzatu, luzatu gabe

155
00:13:32,770 --> 00:13:41,771
eta horregatik fan zen. Astebukaeran 5
herri ezberdinetan omenaldiak egin

156
00:13:41,770 --> 00:13:43,900
genituen e.

157
00:13:45,910 --> 00:13:52,480
Zeelanda hasi ginen. Gero Josu Chuecak apur
batez sakonduko du. Zelan hasi gare

158
00:13:52,750 --> 00:13:57,970
lana. Lan hau. Logikoki lehen begiratu
behar genuen orain arte jasota

159
00:13:58,060 --> 00:14:08,530
zegoena eta hortik hasi va artxiboetan eta
bueno ba informazioa

160
00:14:08,950 --> 00:14:15,880
bilatzen. Adina une honetan, horretan horretan gas.
Eta aparte eta paraleloki,

161
00:14:16,630 --> 00:14:18,850
ea hemen ikusi duzuen moduan,

162
00:14:20,650 --> 00:14:22,810
elkarrizketa ukitzen hasi gara.

163
00:14:24,010 --> 00:14:28,480
Joe, betidanik. Ez bakarrik proiektu honetan, beti
pentsatu dugu askotan,

164
00:14:29,140 --> 00:14:35,530
Zetan gabiltzanean berba egiten, izen-abizenak eta
denetik ikusten ditugula,

165
00:14:35,530 --> 00:14:41,710
baina elkarrizketak eta testigantzak
ikusten dituzunean ohartzen

166
00:14:42,310 --> 00:14:49,450
zara konturatzen zarela zer historia gogorra
daukazun. Bakoitzarena da batzuk

167
00:14:50,080 --> 00:14:53,080
askoz ere gogor hau, baina bueno
orokorrean,

168
00:14:55,810 --> 00:15:03,910
cesse zer. Hauen atzetik familia,
hainbat de familia apurtu egin zuten,

169
00:15:03,910 --> 00:15:11,490
ez zela une egun batetik bestera etsi,
herriek familia dana utzi eta nonbaitera

170
00:15:11,500 --> 00:15:16,180
zen. Gaur egunean Frantzia bertan ikusiko dugu
ez. Edozein une momentutan

171
00:15:16,630 --> 00:15:20,830
goi ez, baina gure familiendako,
Frantzian une horretan oso

172
00:15:20,890 --> 00:15:28,870
urrun zegoen. Eta zer esan ba
errusia edo Bretainia edo edo Belgika.

173
00:15:31,840 --> 00:15:37,780
Orduan momentuz aurten pen pentsatuta,
pentsatuta daukagu ea posible den. 20

174
00:15:37,780 --> 00:15:46,660
eta 35 elkarrizketa egin die eta
urtarriletik hona 22 pertsona

175
00:15:46,750 --> 00:15:53,320
elkarrizketatu ditugu, tartean ba hemen
ikusten dien batzuk. Elkarrizketa honek

176
00:15:53,830 --> 00:15:57,970
leku ezberdinetan egingo ditugu, ez
bakarrik hemen Euskadin, zeren batzuk

177
00:15:58,600 --> 00:16:03,970
hor agertzen dies ba adibidez ba Teresa Alonso bera
donostiarra, baina Bartzelonan

178
00:16:04,570 --> 00:16:11,320
dagoela edo Anita del Bosque izan,
Soraluzekoa, baina Salamancan bizi

179
00:16:11,320 --> 00:16:17,890
dela. Orduan, leku ezberdinetan egingo ditugu eta
ba plan horrekin jarraituko

180
00:16:18,070 --> 00:16:24,010
dugu, e, zea urtean zehar, e.

181
00:16:25,300 --> 00:16:33,400
Eta, amaitzeko, plan bat izango da,
eta nola egin behar dugun

182
00:16:33,400 --> 00:16:39,400
azaldu beharko dugu. Baina hori guztia egin
ondoren, azken helburua

183
00:16:39,400 --> 00:16:46,840
gerrako haurrak izan ziren eta gaur
egun gauza bat den pertsonak

184
00:16:46,840 --> 00:16:52,120
identifikatzea da jakitea zenbat izan
ziren eta zer datu atera ditzakegun

185
00:16:52,510 --> 00:16:57,610
pertsona bakoitzari buruz, haur bakoitzari
buruz, haur bakoitzari

186
00:16:57,610 --> 00:17:04,840
buruz. Eta proiektuaren helburuetako bat
Gipuzkoa mailan

187
00:17:04,840 --> 00:17:09,310
bizirik geratzen diren gerrako haur
guztiei omenaldia egitea

188
00:17:09,310 --> 00:17:14,620
da. Ikusi beharko dugu nola bilatzen dugun gero
eta nola egiten dugun jakiteko nor

189
00:17:14,891 --> 00:17:21,791
dauden, nor dauden, bizirik dauden une honetan. Esan
behar dut ez dudala uste begi-bistakoa

190
00:17:21,790 --> 00:17:25,510
denik denbora aurrera doala eta gaudela.

191
00:17:27,250 --> 00:17:31,151
Adin bat duen jendearekin ari gara
lanean. Adibidez, Debagoienan,

192
00:17:31,180 --> 00:17:36,730
adibide bat jartzearren. Azken urte
honetan, elkarrizketak egiten

193
00:17:36,730 --> 00:17:41,200
hasi ginenean, hasi ginen begiratzen nor
zeuden bizirik, baita

194
00:17:41,260 --> 00:17:45,400
batzuk ere, haiekin justu-justu hitz
egin ondoren.

195
00:17:46,510 --> 00:17:53,561
10 lagun hil dira. Horrek pixka bat
ematen du ez onaren neurria, izan

196
00:17:53,560 --> 00:17:59,231
ere, legez, logikoa denez, jende hori gurekin
dago, alde egiten ari da. Eta gero

197
00:17:59,230 --> 00:18:06,610
eta gutxiago geratzen dela. Eta momentuz neuk
honekin bukatuko dut Oraintxe Josu

198
00:18:06,610 --> 00:18:12,730
Chueca, que sakonduko da apur bat. Ze
artxiboetan eta zelan egin dugun lana.

199
00:18:13,030 --> 00:18:13,600
Mila esker.

200
00:18:19,720 --> 00:18:24,910
Mila esker kazetarioi etortzeagatik. Zuen
lana estimatzen dugu

201
00:18:24,970 --> 00:18:31,090
eta Gambra jaunak esan bezala, gogoan
ditugu, esaterako, orain duela

202
00:18:31,090 --> 00:18:37,960
gutxi hil ziren Alfredo eta David Beriain
kazetariak. Mila esker ere bai

203
00:18:38,020 --> 00:18:45,490
Gipuzkoako Aldundiari proiektu horri
sostengua emateagatik. Nik uste dut

204
00:18:45,580 --> 00:18:51,850
benetan asmatu duzula proiektu hori
laguntzeagatik. Beharrezkoa delako

205
00:18:51,910 --> 00:18:56,830
direlako lanak eta horrelako ikerketak. Izan
ere,

206
00:18:58,090 --> 00:19:05,530
Historikoak deitzen ditugun atal horren
barruan dago, gaur egun arte egon da

207
00:19:05,530 --> 00:19:13,421
hutsune handi bat erbestea aritzeari dagokionez.
Gerrak ondorio asko dituzte

208
00:19:13,810 --> 00:19:18,520
eta haien artean eta Espainiako Gerra
Zibilaren kasua oso nabarmena da. Izan

209
00:19:18,520 --> 00:19:24,100
zen erbesteratzea, Arena eta
erbesteratze ikaragarria suertatu zen

210
00:19:24,250 --> 00:19:32,170
horretan. Baita erbesteratze berezi bat ere,
umeena. Egundoko garrantzia izan

211
00:19:32,170 --> 00:19:36,700
zuen eta Euskal Herriari dagokionez eta
Gipuzkoari dagokionez egundoko

212
00:19:36,700 --> 00:19:42,070
inportantzia izan zuen fenomeno horrek eta
hori dela eta, nik uste dut proiektu

213
00:19:42,131 --> 00:19:48,040
honen bitartez berreskuratu edo errekuperatu
dugula historia atal hori,

214
00:19:48,100 --> 00:19:53,710
zeren hori lotzen dugu erbesteratze
hori, umeena, Lotzen ditugu

215
00:19:54,010 --> 00:19:59,801
hainbat irudiekin eta horrela eta
hainbat ikerlanarekin. Eta hori aipatu

216
00:19:59,800 --> 00:20:05,290
behar dugu, hain zuzen ere, zeren lehen
aipatu den bezala, horren inguruan

217
00:20:05,381 --> 00:20:10,930
hainbat lan inportanteak egin dituzte eta guk
oinarritzat hartuko ditugu eta

218
00:20:10,930 --> 00:20:15,160
aipatuko nituzke. Euskaldunen legea da
bakoitzari berea Eta nik uste dut,

219
00:20:15,340 --> 00:20:21,790
azpimarratzekoa da, hain zuzen ere, edo
aipatzekoa da Jesús Alonso, Car

220
00:20:21,790 --> 00:20:27,850
Vallesek, Gregorio Arrienek eta Dori
Legarretak garai batean egindako lan

221
00:20:27,850 --> 00:20:33,730
akademikoak eta horiek oinarri
inportante bat jarri ziguten isladatzeko

222
00:20:33,970 --> 00:20:38,680
zer garrantzia izan zuen umeen
erbesteratzea. Euskarari dagokionez.

223
00:20:39,280 --> 00:20:45,340
Horiek ikerlari horiek aipatu zituzten
gutxi gorabehera 25.000 ume inguru

224
00:20:45,430 --> 00:20:55,720
erbesteratu ziren une batean edo
bestean. 36tik abiatuta, 1929, 39 arte.

225
00:20:56,020 --> 00:21:02,560
Batez ere Euskal Herrian. Abiatze puntua izan
zen Gipuzkoako erorketa. Hor

226
00:21:02,560 --> 00:21:07,721
lehenbiziko aldiz Espainiako Gerra
Zibila, nolabait esateko, hiri bat, hiri

227
00:21:07,780 --> 00:21:13,480
inportante bat hustu zen eta horien artean
erbesteratuen artean ume asko

228
00:21:13,540 --> 00:21:19,120
egon ziren. Irundik, Frantziara asko eta asko
Kataluniatik, Kataluniara eta gero

229
00:21:19,300 --> 00:21:25,240
Frantziara berriro. Eta gauza horiek nik uste
dut, bueno inportantea da

230
00:21:25,300 --> 00:21:30,310
berreskuratzea eta osatu behar da eta hori
da gure proiektuaren asmoa,

231
00:21:30,310 --> 00:21:38,500
nolabait esateko, mosaiko handi horren atal
hori umeena. Eta osatu behar da ez

232
00:21:38,500 --> 00:21:43,840
bakarrik izen eta abizenekin, hori
inportantea da, baizik eta eta izen

233
00:21:43,840 --> 00:21:48,520
eta abizen horien atzean zer pertsonak
zeuden, zein baldintzetan erbesteratu

234
00:21:48,520 --> 00:21:54,730
ziren erbestean, ze bizi-baldintzak izan
ziren eta gero itzuli behar dugu

235
00:21:54,820 --> 00:21:59,230
nola izan ziren, zeren kontutan izan
beharko dugu hori ere bai. Ikerketa

236
00:21:59,230 --> 00:22:04,661
honen bitartez nik uste dut ondo
azalduko dela duguna bukatzen dugunean,

237
00:22:04,690 --> 00:22:09,490
beno ez bakarrik zer egoeratan egon ziren
Frantzian, Belgikan, Britainia Handian

238
00:22:09,730 --> 00:22:17,200
edo Rusia delakoa, baizik eta gero zer egoera bizi
duten esateko, bueltatzeko,

239
00:22:17,200 --> 00:22:22,510
noiz bueltatu ziren, nola bueltatu
zirenean zer egoera aurkitu

240
00:22:22,750 --> 00:22:29,380
zuten eta abar. Hori ikusten ari gara.
Nolabait esateko, gure ikerketa abiatu

241
00:22:29,381 --> 00:22:34,120
berria dugu. Joan den urtean hasi ginen azken
hilabeteotan eta horrela eta aurten

242
00:22:34,120 --> 00:22:39,220
jada buru-belarri sartu gara eta genituen
hipotesiak sendotzen ari dira, sendotzen

243
00:22:39,400 --> 00:22:43,900
ari dira eta ikusten ari gara alde batetik
pentsatzen genuen baino jende

244
00:22:43,930 --> 00:22:49,540
gehiago, ume gehiago atera zen herritik
erbestera, zeren lehen aipatu ditudan

245
00:22:49,540 --> 00:22:54,310
Haizetako ikerlanetan batez ere ere bilduta
daude espedizioen bidez atera ziren

246
00:22:54,310 --> 00:23:00,910
umeak. Baina Gipuzkoako kasu esaterako
berezia da zeren Gipuzkoako ume asko

247
00:23:00,910 --> 00:23:04,930
ez ziren atera espedizio horiekin, baita
atera ziren hainbat ume

248
00:23:05,141 --> 00:23:09,730
espedizioekin, baizik eta hemendik joan
ziren, esaterako, familiakoekin,

249
00:23:10,240 --> 00:23:15,250
hamaikaekin eta horrela, eta horiek ez
ziren ikerketa horietan, baina

250
00:23:15,641 --> 00:23:22,420
esan nahi dut hori, gauza guzti horiek
berreskuratu behar dira eta nik uste

251
00:23:22,420 --> 00:23:29,290
dut hori. Orain proiektu berria bada,
hasiberria bada ere, sendotzen ari gara

252
00:23:29,350 --> 00:23:35,020
genituen hipotesiak, alde batetik askoz
gehiago zirela eta beste aldetik zein

253
00:23:35,020 --> 00:23:43,480
egoera ezberdinetan egon ziren
erbestean. Eta esaterako Gipuzkoako ume

254
00:23:43,660 --> 00:23:47,800
kasu askotan suertatzen da hori,
Belgikara joan zirenak, zertarako

255
00:23:47,830 --> 00:23:52,930
familietan egon ziren, Frantzian egon
ziren batzuk kolonietan, baina

256
00:23:52,930 --> 00:23:57,520
beste batzuk familietan medio ezberdinetan,
jarrera politiko ideologiko

257
00:23:57,520 --> 00:24:02,650
ezberdinetako barruan eta abar. Eta
gauza horiek esperientzia guzti

258
00:24:02,650 --> 00:24:06,250
horiek berreskuratu eta argi esaten den
bezala,

259
00:24:07,360 --> 00:24:13,210
beltzez zuri gainean. Eta horretarako esan
dugu edo esan dudan bezala, egindako

260
00:24:13,600 --> 00:24:19,360
lana nahiz hasiberria da, zera
baieztatzen ari da genituen

261
00:24:19,360 --> 00:24:25,750
hipotesiak eta handitzen ari da artxiboen
lana. Horretarako ezinbestekoa

262
00:24:25,750 --> 00:24:32,080
da eta hasi gara eta egon gara
Salamancako Centro de la Memoria

263
00:24:32,080 --> 00:24:36,490
Histórica delakoan, en el Archivo de
Salamanca famatua y baita ere egon

264
00:24:36,490 --> 00:24:42,160
gara Alcalako Archivo General de la
Administración delakoan. Asmoa daukagu

265
00:24:42,340 --> 00:24:49,000
Madrilgo Artxibo Historiko Nazionalera eta
asmoa dugu eta espero dugu aukera

266
00:24:49,000 --> 00:24:54,040
izango dugula Frantziako hainbat artxiboetara
joatea, Artxibo Historiko

267
00:24:54,070 --> 00:24:58,900
Nazional delakora, Parisen dagoena eta
gero hainbat artxibo

268
00:24:58,900 --> 00:25:05,410
departamentuetara. Eta ikusi dugu baita gure
ikerketa honen bitartez ze

269
00:25:05,440 --> 00:25:12,040
garrantzia izango du seguru aski akaso
Ginebrako Jo Agus edo Gurutze Gorriko

270
00:25:12,040 --> 00:25:17,890
artxiboetara osatzeko. Esan dudan
bezala, ez bakarrik osotasunean

271
00:25:18,460 --> 00:25:25,780
ume erbesteratuen zerrendak, baizik eta
osatua. Horien artean dauden historiak

272
00:25:26,170 --> 00:25:32,410
ezin ditu gozatu osotasunean. Esan nahi dut,
zeren baditugu izenak eta abizenak

273
00:25:32,530 --> 00:25:39,010
esateko 4000 inguru ume gipuzkoar
erbesteratu zirela. Ezin ditugu 4000

274
00:25:39,040 --> 00:25:45,070
historia zehaztasunez egin, baina bai egingo dira
hainbat historia besteen

275
00:25:45,070 --> 00:25:50,800
gainontzekoen islada izango direnak. Hartza
historia aberatsak, hartza historia

276
00:25:50,891 --> 00:25:57,850
interesgarriak eta hori gizartearen
historiaren eta memoria osatzeko

277
00:25:57,850 --> 00:26:05,260
baliogarria izango direnak. Nik uste dut lan
horren bitartez eta elkarrizketen

278
00:26:05,260 --> 00:26:10,720
bitartez lortuko dugula hori eta nik uste
dut hemendik urte batera eta

279
00:26:10,720 --> 00:26:15,760
horrela bueno emaitza horiek
plazaratzeko moduan izango garela

280
00:26:15,760 --> 00:26:21,460
eta hain zuzen ere, iristeko garaiz justek esan
bezala, pertsona horiek

281
00:26:21,760 --> 00:26:26,920
desagertu arte, zeren bizitzaren legea da
hori desagertzen ari dela eta

282
00:26:26,980 --> 00:26:32,140
erlojuz kontrako carrera dela. Baina bueno egin
duten omenaldien antzekoa egitea

283
00:26:32,320 --> 00:26:37,000
eta beraiek ikustea bere historia, bere
historia latz eta bere

284
00:26:37,000 --> 00:26:43,150
historia horiek, zeren hor ere bai
ñabardurak mal, Barkatuko nuke. Gambra

285
00:26:43,180 --> 00:26:48,940
jaunak esan duen bezala, ematen du gerra
bakarrik dela milizianoen edo gudarien

286
00:26:48,940 --> 00:26:53,920
kontua, ez gerra hori gerra guztiak
bezala, eta gainera Espainiako gerra

287
00:26:53,920 --> 00:26:59,710
zibila horretan izan zen nolabaiteko
aitzindari. Gizarte osoa ukitzen du,

288
00:27:00,340 --> 00:27:06,190
zeren denek pairatzen zuten bonbardaketak,
guztiek hiltzen ziren eta

289
00:27:06,250 --> 00:27:10,480
hain zuzen ere, guztiek izan zituzten
horrelako tragediak eta horrelako gauzak

290
00:27:10,690 --> 00:27:17,470
errekuperatzea eta gizon eta emakume
horien aurrean, zahar horien

291
00:27:17,530 --> 00:27:21,340
aurrean eta ez hau berreskuratzean nik
uste dut inportantea

292
00:27:21,340 --> 00:27:25,601
dela. Horregatik. Horrekin bukatuko dut
Euskaraz gutxienez. Nik uste dut

293
00:27:27,550 --> 00:27:32,470
eskertzekoa dela eta asmatu duzuela proiektu hori
laguntzeagatik, zeren proiektu

294
00:27:33,131 --> 00:27:36,671
hori, horrelako proiektuak benetan ez
daude horrelako laguntzarik.

295
00:27:36,910 --> 00:27:42,850
Hartz saila esango dut ezera aurrera eramatea.
Laburbilduz. Castellanos nahi baduzue.

296
00:27:44,290 --> 00:27:49,510
Eskerrik asko Gipuzkoako Foru Aldundiari proiektu hau
babesteagatik. Asmatu egiten

297
00:27:49,600 --> 00:27:54,850
dutela uste dut, memoria historikoaren
gaian dagoen hutsune

298
00:27:54,850 --> 00:27:58,750
bat betetzera datorrelako, orain bi
hamarkadatik hona, hau da,

299
00:27:58,750 --> 00:28:03,640
lanen lanaren eta erbestearen
ezagutzaren gaia, eta 36-39

300
00:28:03,641 --> 00:28:09,220
bitarteko Espainiako gerra zibiletik
eratorritako erbestearen mundu

301
00:28:09,220 --> 00:28:17,620
honen barruan, bada alderdi garrantzitsu bat,
bera, eta

302
00:28:17,620 --> 00:28:21,100
batez ere Euskal Herriaren gaian,
argiago, zugandik atera

303
00:28:21,100 --> 00:28:25,330
ziren haurren kopuruak Eta esan nahi
dut, haurren erbestea da.

304
00:28:25,631 --> 00:28:30,970
Orduan, nahiz eta berandu samar
egon, hori, Juliak esan duen

305
00:28:30,970 --> 00:28:34,810
bezala, belaunaldi honen bizitza
legez, amaitzen ari da.

306
00:28:34,810 --> 00:28:38,770
Baina horregatik, erdaraz esaten den
bezala, hobe berandu inoiz baino.

307
00:28:38,770 --> 00:28:43,420
Uste dut garrantzitsua dela haien
aurrean jartzea historiak

308
00:28:43,420 --> 00:28:48,340
berreskuratzea eta berreskuratzea,
atera ziren guztien izenak jakiteaz

309
00:28:48,340 --> 00:28:52,000
gain, zein egoeratan atera ziren ikustea ere
bada, zein egoeratan

310
00:28:52,060 --> 00:28:57,490
izan ziren. Oso interesgarria da orain,
adibidez, Parekatzea, konparatzea.

311
00:28:57,760 --> 00:29:00,130
Orain leloez ari gara.

312
00:29:01,150 --> 00:29:06,640
Zeren hauek mello txikiak baitziren.
Lagundurik, kasu askotan aitona-amonek

313
00:29:06,700 --> 00:29:11,020
gehiago erabili zuten, eta abar.
Amonak erbestera atera ziren, baina

314
00:29:11,260 --> 00:29:16,600
Europa batera joan ziren, eta beste bat
hartu zuten, Europako zati batera,

315
00:29:16,600 --> 00:29:20,410
gerraren testuingurua bezalako erakunde
batean haien aurkako politikak

316
00:29:20,470 --> 00:29:24,760
baztertu eta egiten zituena, eta, gainera,
Gipuzkoako haurren kasuan garapena

317
00:29:24,760 --> 00:29:29,980
izan zuena, oso aberatsa eta plurala.
Beste zona batzuetakoari dagokionez.

318
00:29:29,980 --> 00:29:33,760
Zergatik? Izan ere, adibidez, Bizkaiko haur
gehienak espedizioetan

319
00:29:33,880 --> 00:29:37,870
ateratzen dira. Gipuzkoako haurrek 37ko
otsailetik aurrera egiten

320
00:29:37,870 --> 00:29:42,400
diren espedizio horietan parte hartuko
dute. Baina baita Irun erori zenean

321
00:29:42,400 --> 00:29:47,170
hasi zen lehen erbestea nolakoa izan zen
ere. Horietako asko familiarekin

322
00:29:47,260 --> 00:29:52,000
ateratzen dira eta abar, eta Europa
osoan zehar barreiatzen dira egoera

323
00:29:52,000 --> 00:29:57,550
desberdin eta pluralen pilo batean. Eta gauza bera
gertatzen da itzulerako. Hori

324
00:29:57,550 --> 00:30:00,490
da ikerketa honetan ikusten ari
garena. Itzulera, adibidez, aldi

325
00:30:00,490 --> 00:30:05,170
desberdinetan izango da. Gerra Zibila
amaitzean itzuliko den jendea egongo

326
00:30:05,170 --> 00:30:09,700
da, 40ko hamarkadan itzuliko den jendea egongo da,
eta beste batzuk ez dira itzuliko

327
00:30:09,700 --> 00:30:14,230
Gerra Zibilaren 20 urtera arte. Errusiako
haurren zati bat, eta izango

328
00:30:14,320 --> 00:30:18,940
da inoiz itzuliko ez den eta erbesteratu zen
jendea erbesteratze baten hasiera

329
00:30:19,150 --> 00:30:23,940
izango da, iraunkorra esango genuke, Espainiako
Gerra Zibiletik eratorritako

330
00:30:23,940 --> 00:30:28,570
erbestearen beste ezaugarri komun bat.
Europan bezala, nazismoa edo faxismoa

331
00:30:28,570 --> 00:30:33,730
45. urtean amaitu zen. Espainiako
diktadurak erbestea luzatu

332
00:30:33,730 --> 00:30:37,930
zuen Jende askorentzat, tartean haurrak ere
bai, noski, diktadorea hil

333
00:30:37,990 --> 00:30:42,970
zen arte. Eta orduan, hori guztia berreskuratzea
justiziarako garrantzitsua dela

334
00:30:42,970 --> 00:30:48,130
uste dut. Eta berandu bagatoz ere, inoiz
baino beranduago izango da, gutxienez

335
00:30:48,130 --> 00:30:52,180
belaunaldi honen tarte honetara,
oraindik bizi dena, orain

336
00:30:52,180 --> 00:30:55,120
elkarrizketatzen ari garena, ekarpen oso
interesgarrietako bat

337
00:30:55,120 --> 00:30:59,890
izango dena. Ez dio ahotsik ematen
pozak. Duela 2 aste Salamancako

338
00:30:59,890 --> 00:31:05,110
Artxibora joan ginen Anita del
Bosquerekin.

339
00:31:05,110 --> 00:31:11,980
Poza LAB. Nik uste dut neskak eman
zion pribatutasun-gorakadak

340
00:31:11,980 --> 00:31:16,840
ordu bat, ordu eta erdiz, neskato
bezala bizi izan zuena kontatzea,

341
00:31:16,840 --> 00:31:20,500
eta suposatzen dut nolako poza ematen dion
orain jendea istorio

342
00:31:20,500 --> 00:31:24,730
hori berreskuratzeko lanean ikusteak. ETA
besterik gabe, nik uste dut

343
00:31:24,730 --> 00:31:30,280
gehiegi luzatu garela, baina hemen ikusten
duzuenez, gu oso pozik gaude eta oso

344
00:31:30,340 --> 00:31:37,090
motibatuta lan hori aurrera begira
emateko. Eta berriro eta ez da hozte

345
00:31:37,100 --> 00:31:37,420
errekor.

346
00:31:38,920 --> 00:31:44,080
Mila esker. Proiektu hori laguntzea arren eta
aurrera daramagu hurrengo hilabeteetan.

347
00:31:44,080 --> 00:31:44,620

348
00:31:46,330 --> 00:31:48,640
Oso ondo. Eskerrik asko Josu eta Julia.

349
00:31:49,750 --> 00:31:53,320
Igual aipatu ez dugun gauzatxo bada,
kontua da proiektu honek beste zailtasun

350
00:31:53,320 --> 00:31:57,190
bat ere badaukala. Gauza bat da
artxiboetako lana eta artxibo asko

351
00:31:57,190 --> 00:31:59,230
bisitatu behar dira. Ordu askotako lana da
hori.

352
00:32:00,490 --> 00:32:05,920
Baina gero zerrenda horiekin eta esan dugu
dagoeneko 4001 gerrako Gipuzkoako gerrako

353
00:32:05,920 --> 00:32:09,250
muertos y ume identifikatu ditugula.
American gehiago aterako dira,

354
00:32:09,250 --> 00:32:11,590
baina momentuz 4001 inguru badaude bila
dagoeneko.

355
00:32:13,750 --> 00:32:18,280
Oso lan zaila da gero identifikatzea
horietatik zeintzuk daude bizirik.

356
00:32:18,940 --> 00:32:25,270
Datuak babesteko legea eta. Ezin degu
udaletxeetan kontsultatu eta ezin

357
00:32:25,270 --> 00:32:30,040
dugu informazio hori eman. Orduan ba
bueno ba sare informalak, Gipuzkoako

358
00:32:30,040 --> 00:32:33,610
beste Memoria Historikoko elkarteen
laguntza ere eskatzen dugu. Herrietan

359
00:32:33,610 --> 00:32:38,140
ditugun kontaktuak, udaletxeetan ere bai,
baina modu informalean jakitzeko

360
00:32:38,170 --> 00:32:43,060
Gipuzkoako herrietan edo ahoz aho edo
zeintzuk dauden bizirik eta beraiengana

361
00:32:43,060 --> 00:32:46,750
joan, elkarrizketak egin eta hori,
Orduan ba bueno honek ere egia esan,

362
00:32:47,170 --> 00:32:51,790
lana asko zailtzen du. Eta ez dakit,
bukatzeko, norbaitek galderarik

363
00:32:51,790 --> 00:32:53,020
edo baldin badaukazue,

364
00:32:56,680 --> 00:33:00,700
ba, azterlanaren neurriaren lagin bat
izateagatik, Debagoienan

365
00:33:01,070 --> 00:33:05,590
hasitakoa jakin nahi nuke. Gerrako
zenbat haur identifikatu dituzue

366
00:33:05,590 --> 00:33:08,500
edo zenbatekin harremanetan jartzea
lortu duzue.

367
00:33:10,960 --> 00:33:11,260
Bai.

368
00:33:12,880 --> 00:33:20,800
Hasi ginenean, 60 bat hammett erantzun zuen gaztelaniaz,
barkatu. Proiektua hasi genuenean,

369
00:33:20,830 --> 00:33:24,580
gu Debagoienatik gatoz, lan
desberdinak egin ditugu,

370
00:33:24,580 --> 00:33:28,480
eta gai hori gai nagusitzat hartu ez
bagenuen ere, gerrako haurrak

371
00:33:28,480 --> 00:33:32,980
beste batzuetan, egin ditugun beste lan
batzuetan, tira, elkarrizketetan

372
00:33:32,980 --> 00:33:38,410
ateratzen ziren eta 60 inguru edo
bizirik geneuzkan.

373
00:33:39,430 --> 00:33:45,160
Baina justu komunikabideetan ateratzen hasi
ginenean, omenaldiak izango

374
00:33:45,160 --> 00:33:50,050
zirela eta, kasualitatez agertzen dira
askotan, telefono dei baten

375
00:33:50,590 --> 00:33:54,300
bidez. Andre batekin hitz egiten ari
zara eta ezetz esaten dizute, baina

376
00:33:54,300 --> 00:33:58,750
lehengusina bat daukat Bergaran, eta
hori ere bai. Orduan 60rekin

377
00:33:59,380 --> 00:34:05,500
hasi gara eta omenaldien egunetan
amaitu dugu, 81ekin. Eta omenaldiaren

378
00:34:05,500 --> 00:34:11,440
egun berean beste Osa bat agertu zen,
82rekin. Une honetan bizirik

379
00:34:11,440 --> 00:34:13,060
dauden pertsonez ari naiz.

380
00:34:17,920 --> 00:34:20,920
Hori zen esan genuena.

381
00:34:22,240 --> 00:34:27,460
Nahiz eta proportzionalki zenbaki txikia
izan. Eman ideia bat: lanean hasten

382
00:34:27,460 --> 00:34:31,660
zaren unean, hasten zaren unean, edo
2. unean dokumentazioarekin

383
00:34:31,660 --> 00:34:35,980
edo komunikabideen bidez hori
pixka bat irekitzean,

384
00:34:35,980 --> 00:34:42,160
ideia da zuk kontrolatuta eduki
dezakezuna baino jende gehiago

385
00:34:42,160 --> 00:34:43,240
dagoela.

386
00:34:47,500 --> 00:34:50,920
Gero esan behar da etxe askotan ere ba
bueno beldurrak eraginda,

387
00:34:50,920 --> 00:34:54,790
ez, Frankismoko urte luzeak eraginda edo gai
hauetaz askotan ez dela hitz

388
00:34:55,240 --> 00:34:59,440
egin eta transmisio bat ez dela familia
askotan. Beste askotan bai,

389
00:34:59,440 --> 00:35:02,741
baina askotan ez. Gertatu zait nire
herriko ni mutrikuarra naiz, nire

390
00:35:02,740 --> 00:35:06,910
herriko gerrako haurren zerrenda pasatu
zidatenean, banderen lagun baten aita

391
00:35:06,910 --> 00:35:10,330
agertzen zen gerrako babesera eta bere gara
joan nintzenean zer. Eta badakizu

392
00:35:10,330 --> 00:35:14,560
zure aitaren aspaldi da brita. Badaukazu
argazkirik, beraien bizitzari buruz

393
00:35:14,560 --> 00:35:15,640
badaukazu informaziorik.

394
00:35:16,660 --> 00:35:20,770
Eta esan dut, ba ez nik eta ez nire amak ama
bizi oraindikan ez genekien gure

395
00:35:20,770 --> 00:35:24,310
aita gerrako umea izan zenik eta udako
informazio guztia non egon zen

396
00:35:24,340 --> 00:35:28,030
Frantzian, zein lekutan eta han etxean ez
da transmisiorik Etxean berak ez zuen

397
00:35:28,031 --> 00:35:32,140
sekula aipatu bere emazteari eta bere seme
seme-alabei. Gerrako umea izan zen

398
00:35:32,140 --> 00:35:37,660
Nik orduan, bueno egia da, bueno askori askori
orain beraiengana elkarrizketa

399
00:35:37,660 --> 00:35:40,840
edo egiterakoan edo ba bueno oroitzapen
haiek eta gogorarazten dizkiegu

400
00:35:41,020 --> 00:35:44,920
eta aurkari suertatzen dira, baina urte
luzeetan ba beste gerra zibileko

401
00:35:44,920 --> 00:35:48,521
kontu askorekin gertatu zen bezala, isiltasuna
nagusi izanda, beldurra ere bai

402
00:35:48,520 --> 00:35:53,020
eta bueno gai hauetaz askotan hitz egin
zuten 1000 izan ziren orduan ba bueno,

403
00:35:53,860 --> 00:35:58,510
edo gelditu da informazioa mugatuta
familiaren barruan. Familiakoak

404
00:35:58,511 --> 00:36:04,150
badakite, baina klaro, gero ez badira
azaltzen beste leku batzuetan taula ba

405
00:36:04,150 --> 00:36:07,810
bueno horiek ere. Eta Orio inportantzia
handikoa izan zen.

406
00:36:08,890 --> 00:36:11,170
Guk ditugu jada nolabait esateko.

407
00:36:12,281 --> 00:36:18,280
Gipuzkoako umeen zerrendatan. Kar-kar
laister iritsiko gara 4000ra. Osea

408
00:36:18,340 --> 00:36:22,960
dokumentatuta. Eta horiez gain egongo dira
beste batzuk, hori dokumentuetan

409
00:36:22,960 --> 00:36:28,250
orain arte azaldu ez direnak. Eta 4000tik gora
izango da. Hartz oso

410
00:36:28,270 --> 00:36:32,680
inportantea da orduko demografia
izanagatik 4000 ume Gipuzkoakoa.

411
00:36:37,480 --> 00:36:39,160
Ez, ez, ez, ez bezala.

412
00:36:40,450 --> 00:36:40,840
Bizirik.

413
00:36:44,680 --> 00:36:45,250
2 urtetarako

414
00:36:55,031 --> 00:36:59,410
egon behar dira seguru daudela 500etik gora
Gipuzkoan. Une honetan.

415
00:37:01,180 --> 00:37:03,850
Euria ari du. Eta moduan esango dizut.

416
00:37:05,050 --> 00:37:09,760
Ez dakit. Nik nahiz eta letretakoa izan eta
kalkuluak egiteko ez naiz oso ona.

417
00:37:10,300 --> 00:37:16,570
Baina esaterako, espedizioekin ateratzen
zirenak teoriak izan behar ziren.

418
00:37:16,810 --> 00:37:23,380
Lau edo 5 urtetik gora izango da. Hemen, 5-15
urte. Horrek esan nahi du 5

419
00:37:23,410 --> 00:37:30,700
urterekin espedizio batean azaldu zena eta
5 urte 37an zela jaioa 32an.

420
00:37:32,320 --> 00:37:38,740
Un pecha un zaharragoa direnak, 14, 15 urte
zituztenak 22 24an jaioak dira

421
00:37:38,740 --> 00:37:44,200
Esanen horiek esaterako, hemen azaldu den
bat. Guzti guztiak daude

422
00:37:44,200 --> 00:37:51,820
92, 93, 97 urteko adin-tarte
batean. Hartz gutxi

423
00:37:51,880 --> 00:37:59,980
esango dut. Orduan, 4000 horietatik
gehiengo bat, nik esango nuke % 90 edo

424
00:38:00,100 --> 00:38:02,650
% 80ra ia desagertu egin da.

425
00:38:04,450 --> 00:38:06,790
Baina da hori, kalkuluak horrela argi
dago.

426
00:38:13,330 --> 00:38:16,690
Debagoienan ere bizirik dauden guztiak ezin
dira joan. Batzuk badaude,

427
00:38:16,720 --> 00:38:19,060
hori da, egoitzetan edo bueno harira,

428
00:38:20,531 --> 00:38:24,640
arazo larriekin eta denak ez daude testigantza
emateko moduan. Zure hartz

429
00:38:24,640 --> 00:38:28,600
gaztea zara eta Kasa dute bezala, Baina hari
oroitzen naiz gabiltzalako

430
00:38:28,600 --> 00:38:29,620
taula.

431
00:38:31,480 --> 00:38:36,670
Aspaldidanik ja ez dira ateratzen
egunkarietan Led azaltzen ziren bezala.

432
00:38:37,180 --> 00:38:43,420
Batailoiko gudaria Ez dakit zer ematen duen.
Desagertu egin dira. Orain dela gutxi, joan

433
00:38:43,420 --> 00:38:49,840
den urtean esaterako, hil bedi Gerardo
bujanda, baina 100 urterekin, hori zen

434
00:38:49,930 --> 00:38:55,330
gudari. 17 urterekin esan zaigun
gazteagoak direnak umeak zirenean.

435
00:38:55,360 --> 00:38:59,950
Orduan daude dagoeneko zerrenda horretan. 90
urte ditut joateko.

436
00:39:01,840 --> 00:39:07,271
Gero aipatu dituzu batzuk oraindik bizi dela
erbestean, ezta. Horiek ere

437
00:39:07,270 --> 00:39:10,240
sartuko dira elkarrizketetan. Joango
zarete beraiek elkarrizketa horiek

438
00:39:10,240 --> 00:39:10,780
egitera ere.

439
00:39:12,520 --> 00:39:14,350
Zelan, barkatu. Oin.

440
00:39:17,330 --> 00:39:21,640
Jarraitzen dutenak ere eratuta dituzue edo
itzuli direnak bakarrik.

441
00:39:21,640 --> 00:39:24,370
Hemen elkarrizketa. Ez, ez, ez.
Adibidez,

442
00:39:25,750 --> 00:39:31,150
bakoitzak begiratu amena agertzen da,
Adibidez, Paquita García Hernández sea

443
00:39:31,330 --> 00:39:37,060
dokumentalean agertzen da eta auzi
adibidez, Arrasateko esan 2 urterekin

444
00:39:37,120 --> 00:39:44,290
fan zen fanzineen frantziarrak.
Familiako istorioa da. Tremebunda. Bera

445
00:39:44,290 --> 00:39:51,850
bertan, Frantzian, geldiketa da, bertan
ezkontzen da eta garaiera bueltatu

446
00:39:52,170 --> 00:40:00,040
zen orain dela urte batzuk. Eta
Gipuzkoara etorri beharrean bera

447
00:40:00,340 --> 00:40:04,751
Bartzelona, Bartzelonako nasak
akordioetan.

448
00:40:06,490 --> 00:40:11,081
Villanova Vilanova i la Geltrú bizi da,
baina bueno semi eta Bartzelonan dauke

449
00:40:11,080 --> 00:40:17,830
eta. Eta elkarrizketa Bartzelonan
egindakoa zen bai. Momentu batean,

450
00:40:20,230 --> 00:40:26,620
interesetan bagara badagoela gerrako ume bat,
Ez daki nuen. Bueno ba diru haietan

451
00:40:26,620 --> 00:40:30,430
bada joango garen une honetan adibidez,
hemen

452
00:40:32,531 --> 00:40:39,100
agertzen direnak jada Debagoienean,
Arrasate-bergara tan, gero Viana

453
00:40:39,100 --> 00:40:44,321
adibidez, badago zeren nizun bat Vianako erresidentzia
batean dagoela, Salamancan,

454
00:40:44,830 --> 00:40:45,730

455
00:40:46,990 --> 00:40:54,910
Anita eta Bartzelonan Bartzelonan da ze
Paquita. Teresa Alonso. Eta bai edo bai

456
00:40:54,910 --> 00:40:56,650
goazela une baten.

457
00:40:58,120 --> 00:41:04,540
Argi berezi bat du eta pertsona hori ondo
baldin badago buruz zuk esan duzunez

458
00:41:04,540 --> 00:41:10,390
batzuk bizirik daude, baina agian momentu
batean jada ez dute gaitasunik,

459
00:41:11,500 --> 00:41:20,020
beno ba testigantza koherente bat
emateko. Eta orduan bueno ba hor ere bai

460
00:41:20,020 --> 00:41:24,040
iguale hartu behar ditugula istorioak eta
baina ez duela merezi.

461
00:41:25,390 --> 00:41:31,450
Eta horixe, gero. Klaro, interesgarria da
apur bat. Hartz polita da ikustea alde

462
00:41:31,450 --> 00:41:35,620
batetik egia da ja adin oso,

463
00:41:37,011 --> 00:41:48,400
oso adin altua daukatela, baina besteek
aldetik, batzuk nahiz 82, 94, 15,

464
00:41:48,430 --> 00:41:56,440
16. Eta eman sute errondo. Burut burua
daukatela ikaragarria. Eta bai.

465
00:41:58,330 --> 00:41:59,410
Hartz polita da.

466
00:42:01,720 --> 00:42:09,430
Ehuren udan. Ze inportantea den halako
gauzak. Osea zelan berpiztu egiten

467
00:42:09,430 --> 00:42:15,280
diela, gustatzen zaiela, zaiela kontatu die.
Eta ez da, ez da erraza. Egun

468
00:42:15,281 --> 00:42:15,731
hauetan.

469
00:42:17,080 --> 00:42:23,160
Har hau omenaldietan Con Bentetan
genuenez ez dela batere erraza guretako

470
00:42:23,200 --> 00:42:31,510
B sosa hija. Kamera baten aurrien
pinganillo jarri diozu. Batzuetan urduri

471
00:42:31,511 --> 00:42:34,300
jartzen 10 aurreko egunetik.

472
00:42:35,531 --> 00:42:40,600
Osea ez dela orain ikusten dugu hemen
korteak jada ondo in jada ondo pega

473
00:42:40,600 --> 00:42:43,090
aute. Baina ororendako B trago bat da.

474
00:42:49,540 --> 00:42:56,171
Elkarrizketatu dugu. Baina baita ere guk
esaten dugunean cerot 16 urte zituztenak

475
00:42:56,170 --> 00:43:01,691
36an kolpe militarra hasi zenean. Gero
kontuan izan behar dugu ihesi joandako

476
00:43:01,750 --> 00:43:09,970
asko jaso zirela erbestea. Batzu
Santanderren gijonen, Bizkaian, Asko

477
00:43:10,031 --> 00:43:15,040
Elorrion, Durangon, hilurren. Hark gauzak esan
diegu, baina baita Frantzian

478
00:43:15,400 --> 00:43:21,400
ere, Katalunian. Eta horrek adibidez
azkenengoa azken-aurrekoa

479
00:43:21,400 --> 00:43:28,150
agertu zena. Oñatiar bazen bera, Hecho
Donostiakoak eta bera jaio zen Ni

480
00:43:28,150 --> 00:43:36,881
Messe-n. Montpellier ondoen, baina jaio zen
38an eta 37an jaiotakoak Gipuzkoan

481
00:43:37,180 --> 00:43:41,530
egongo dira, ez. 101 inguru bai,
Segurutik daudela heren bat inguru.

482
00:43:41,830 --> 00:43:48,970
Zergatik. Guk Debagoiena ikusiko dugu eta piku
daudela, egongo dira. Eta horri 10

483
00:43:49,000 --> 00:43:56,740
gazteenak. Baina egia da 94 urteko bat
topatzen duzu eta dago 83 urtekoa baino

484
00:43:56,920 --> 00:44:01,870
hobekiago. Osasunez horrelako gauzak
prestatzen dira. Horiek ere sartzen dira

485
00:44:01,870 --> 00:44:03,941
ikerketan. Erbestean jaiotako umeak ere bai.

486
00:44:05,230 --> 00:44:09,850
Gero argitze aldera, ni neure argitze
aldera, aipatu duzu mugaz mugagai,

487
00:44:10,031 --> 00:44:16,960
muga-pasa zuten umeak sartu dituzuela.
Baina muga zein da Euskal Herriko muga

488
00:44:17,020 --> 00:44:18,970
edo Espainiar Estatukoa.

489
00:44:25,720 --> 00:44:30,491
Santander aipatzen da beste aipatzen da
hori. Zubi lana egin zuen zerbait izan

490
00:44:30,490 --> 00:44:36,760
zen, baina akaso 1en Santanderren
geratu zen edo hori ere sartu

491
00:44:36,761 --> 00:44:38,920
zen ote galdetzen zuen

492
00:44:46,031 --> 00:44:50,770
nire festa
nuen.